Angajman, uluslararası ilişkiler ve askerî operasyonlarda önemli bir kavramdır. Askerî birliklerin belirli durumlarda nasıl hareket edeceğini düzenleyen kurallar bütünü olan angajman kuralları, çatışmaların yönetilmesi ve uluslararası hukuk normlarına uyum sağlanması açısından kritik bir rol oynar.
Angajman kavramına ilk defa, 1958’de Amerika Birleşik Devletleri Savunma Bakanlığı tarafından yayınlanan “Department of Defense Dictionary of Military and Associated Terms” adlı sözlükte yer verilmiştir.
Uluslararası ilişkilerde ve askerî stratejilerde devletler arasındaki etkileşimler, belirli kurallar ve normlar çerçevesinde gerçekleşir. Bu bağlamda, angajman kavramı, askerî kuvvetlerin çatışma durumlarında veya potansiyel tehditlere karşı nasıl hareket edeceğini belirleyen prensipler bütününü ifade eder. Angajman kuralları, uluslararası hukuk, politik hedefler ve etik değerler göz önünde bulundurularak oluşturulur ve uygulanır.
Angajman Kavramının Tanımı
Angajman, Fransızca “engagement” kelimesinden türetilmiştir ve genel anlamıyla “bağlanma” veya “söz verme” anlamlarına gelir. Askerî literatürde ise angajman, kuvvetlerin düşman unsurlara karşı kullanımı sırasında uyacakları kurallar ve prosedürler olarak tanımlanır. Bu kurallar, askerî personelin hangi durumlarda ateş açabileceği, hangi silahların kullanılabileceği ve sivil kayıpların önlenmesi için alınacak önlemleri kapsar.
Angajman kurallarının kökeni, savaşın ve çatışmanın doğasını düzenleme çabalarına dayanır. Tarih boyunca, devletler ve askerî liderler, savaşın yıkıcı etkilerini sınırlamak ve belirli etik standartları korumak amacıyla çeşitli kurallar benimsemişlerdir. 19. ve 20. yüzyıllarda yapılan uluslararası anlaşmalar ve sözleşmeler, angajman kurallarının uluslararası hukuk normlarına entegrasyonunu sağlamıştır. Özellikle Cenevre Sözleşmeleri ve Lahey Sözleşmeleri, savaş hukukunun temelini oluşturmuş ve angajman kurallarının şekillenmesine önemli katkılarda bulunmuştur.
Uluslararası İlişkilerde Angajman
Angajman kuralları, uluslararası ilişkilerde devletlerin askerî güç kullanımı sırasında uluslararası hukuk ve diplomatik normlara uygun hareket etmelerini sağlar. Bu kurallar, çatışma durumlarında sivil halkın korunması, orantılı güç kullanımı ve insan haklarına saygı gibi temel prensipleri içerir. Ayrıca, angajman kuralları, devletlerin uluslararası arenada itibarlarını korumalarına ve meşruiyetlerini sürdürmelerine yardımcı olur.
Askerî operasyonlarda angajman kuralları, birliklerin etkin ve güvenli bir şekilde görev yapmalarını sağlar. Bu kurallar genellikle şu unsurları içerir:
- Güç Kullanımının Yetkilendirilmesi: Hangi durumlarda ve hangi seviyede güç kullanılabileceğini belirler. Özellikle ateş açma yetkisi, hedef tanımlaması ve saldırı öncelikleri bu kapsamda değerlendirilir.
- Orantılılık Prensibi: Kullanılan gücün, tehdit seviyesine uygun ve orantılı olmasını sağlar. Bu, aşırı güç kullanımının ve gereksiz yıkımın önlenmesine yardımcı olur.
- Sivil Halkın Korunması: Sivil kayıpların en aza indirilmesi için alınacak önlemleri içerir. Bu, uluslararası insancıl hukukun temel bir gereğidir.
- Silah ve Mühimmat Kullanımı: Hangi silahların ve mühimmatın kullanılabileceğini ve yasaklı silahların kullanımının önlenmesini düzenler.
- İletişim ve Raporlama Prosedürleri: Angajman sırasında ve sonrasında gerekli iletişim ve raporlama süreçlerini belirler. Bu, operasyonların etkinliğini ve hesap verebilirliğini artırır.
Angajman Kurallarının Belirlenmesi ve Uygulanması
Angajman kuralları, genellikle devletlerin politik ve askerî liderlikleri tarafından belirlenir ve askerî birliklere iletilir. Bu süreçte, uluslararası hukuk, ulusal yasalar ve operasyonun özel koşulları göz önünde bulundurulur. Angajman kurallarının etkili bir şekilde uygulanabilmesi için askerî personelin bu kuralları tam olarak anlaması ve eğitilmesi önemlidir.
Uluslararası hukuk, angajman kurallarının oluşturulmasında ve uygulanmasında temel bir referans noktasıdır. Özellikle Birleşmiş Milletler Şartı, devletlerin güç kullanımını ve askerî eylemlerini düzenleyen ana belgedir. Buna ek olarak, Cenevre Sözleşmeleri ve diğer uluslararası anlaşmalar, çatışma sırasında uyulması gereken insancıl hukuk kurallarını belirler.
Angajman Kurallarının Önemi ve Etkileri
Angajman kuralları, birkaç önemli nedenden dolayı kritik bir öneme sahiptir:
- Çatışmaların Kontrolü: Kurallar, askerî birliklerin davranışlarını düzenleyerek çatışmaların tırmanmasını önler.
- Uluslararası Meşruiyet: Kurallara uyum, devletlerin uluslararası toplumdaki meşruiyetini ve saygınlığını korumasına yardımcı olur.
- İnsan Hakları ve İnsancıl Hukuk: Sivil halkın korunması ve insan haklarına saygı, angajman kurallarının temel prensiplerindendir.
- Askerî Etkinlik: Net ve anlaşılır kurallar, birliklerin görevlerini etkin bir şekilde yerine getirmesini sağlar.
Örnek Vaka: Doğu Akdeniz’de Yunanistan’ın İhlalleri
Son yıllarda Doğu Akdeniz‘de Türkiye ve Yunanistan arasındaki anlaşmazlıklar, angajman kurallarının önemini ortaya koymaktadır. İki ülke arasında deniz yetki alanları, hava sahası ve adaların silahlandırılması gibi konularda yaşanan gerilimler, angajman kurallarının belirlenmesi ve uygulanmasını etkilemektedir.
Tarih boyunca çeşitli anlaşmalar kapsamında birçok kural ve angajman bulunurken Yunanistan bölgede, uluslararası hukuk ve anlaşmalar çerçevesinde belirlenen angajman kurallarını ihlale sebep olmakta ve bölgedeki gerilimi artırmaktadır.
- Hava Sahası İhlalleri: Yunanistan’ın hava sahasını 6 deniz milinin ötesinde 10 deniz mili olarak ilan etmesi ve bu alanda Türk uçaklarına karşı önleme ve taciz faaliyetlerinde bulunması.
- Adaların Silahlandırılması: Lozan ve Paris Antlaşmaları’na göre silahsız olması gereken Ege adalarının Yunanistan tarafından silahlandırılması.
- Deniz Yetki Alanları: Türkiye, Doğu Akdeniz’deki doğal kaynakların paylaşımında hakkaniyet ilkesine uygun hareket edilmesi gerektiğini savunmaktadır. Yunanistan’ın, Türkiye’nin kıta sahanlığını ve MEB haklarını göz ardı ederek uluslararası şirketlerle anlaşmalar yapması ve sondaj faaliyetlerinde bulunması ise angajman kurallarına aykırı olarak değerlendirilmektedir.
Bu ihlaller, bölgedeki güvenliği ve istikrarı tehdit etmekte, angajman kurallarının uygulanmasındaki zorlukları artırmaktadır. Türkiye, uluslararası hukuk çerçevesinde haklarını savunurken, Yunanistan’ın mevcut kurallara uymasını talep etmektedir.
Angajman, uluslararası ilişkiler ve askerî operasyonların kritik bir unsurudur. Angajman kuralları, devletlerin ve askerî kuvvetlerin uluslararası hukuk ve etik değerler çerçevesinde hareket etmesini sağlar. Bu kuralların etkin bir şekilde belirlenmesi ve uygulanması, hem ulusal hem de uluslararası güvenliğin sağlanmasına katkıda bulunur. Gelecekte ortaya çıkabilecek çatışmaların yönetilmesi ve insani krizlerin önlenmesi için angajman kavramının ve kurallarının öneminin anlaşılması gerekmektedir.
