TUSAŞ Motor Sanayii AŞ (TEI) tarafından geliştirilen Türkiye’nin ilk özgün tasarım milli turbofan motoru TF6000’in birkaç yıl içinde piyasaya çıkacağı, TF10000 için de yoğun mesai harcandığı bildirildi.
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile Türkiye Teknoloji Takımı Vakfı (T3 Vakfı) öncülüğünde gerçekleştirilen, Anadolu Ajansının Global İletişim Ortağı olduğu, dünyanın en büyük havacılık, uzay ve teknoloji festivali TEKNOFEST, İstanbul Atatürk Havalimanı’nda ziyaretçilerini ağırlıyor.
TEKNOFEST’in paydaşları arasında yer alan TEI, geliştirdiği milli uçak motorlarını festivalde ziyaretçilere tanıtıyor. Bu kapsamda TEI tarafından tasarlanan, geliştirilen, üretilen ve çalıştırılan, yer testleri devam eden Türkiye’nin ilk milli uçak motoru TEI-TF6000, festival alanında kurulan milli mobil test bremzesinde ilk kez halka açık olarak çalıştırıldı. Motorun festival boyunca her gün çalıştırılmaya devam edileceği belirtildi.
“TEI, motor testini teknolojiyi ve savunma sanayisini seven gençlerimizle paylaşıyor”
Motorun ilk kez halka açık çalıştırıldığı ana tanıklık eden Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanı Haluk Görgün, alanda yaptığı açıklamada, savunma sanayisinde yürütülen her faaliyette gençlerin, mühendislerin, teknisyenlerin ve tüm çalışanların fedakarca gece gündüz çalışarak ürettiği her bir ürünün ilk denemesinin yapılmasının sektöre emek verenleri çok heyecanlandırdığını söyledi.
Bugün önemli bir test gerçekleştirdiklerini dile getiren Görgün, şunları ifade etti:
“TEI, bu testlerin bir kısmını burada gençlerle buluşturmak adına getirdi. Taşınabilir motor bremzesini getirdiler ve bugün itibarıyla TEKNOFEST’in ilk gününde de ilk denemeyi yaptılar. Allah’a çok şükür beklenilen performansın alındığı bir test oldu. Bu geliştirdiğimiz motorlar inşallah bizim insanlı, insansız savaş uçaklarımızın motorları olarak tasarlanıyor ve üretiliyor. Test süreci tabii ki iyileştirmek, en iyiyi yakalayabilmek, sıcak sahada ve zor şartlarda güven veren bir şekilde çalışmasını temin etmek üzere çok fazla test prosedürü, çok fazla şart var. TEI bugün burada bir taraftan gençlerimizle, teknolojiyi ve savunma sanayisini seven gençlerimizle TEKNOFEST’te bu testi paylaşırken bir taraftan da aslında yapması gereken bir testi yaptı.”
“Deniz seviyesinde gerçek bir test yapıldı”
Haluk Görgün, bu motorun Eskişehir’deki fabrikada testinin yapıldığını belirterek şöyle dedi:
“Eskişehir yaklaşık 800-900 metre rakımda. Burası deniz seviyesi testi. Yani bir anlamda hem gösterim yaptılar hem de deniz seviyesi gerçek bir test yaptılar. Allah’a çok şükür de başarılı oldu. Bu testlere prosedürlerle devam edecekler. Bunu farklı atmosferlere, farklı akımlara taşıyabilecekler, test edebilecekler. Oradan alınan test sonuçlarını da motorun iyileştirilmesi ve artık finalde kullanılacak hale gelmesi için tamamlayacaklar.”
“TF6000 ile başladık ama TF10000 ile devam edeceğiz”
TEI Genel Müdürü Mahmut Faruk Akşit de alandaki mobil test bremzesi sayesinde ilk kez deniz seviyesi testi yaptıklarını belirterek, bunun önemine ilişkin detayları paylaştı.
Bu testler belli bir aşamaya geldikten sonra Erzurum’daki Türkiye’nin en yüksek gözlemevinde, 10 bin feet yükseklikte test planladıklarını dile getiren Akşit, sözlerini şöyle sürdürdü:
“TF6000 şu anda test aşamasında. Olgunlaştırma testlerinde, uçuşa hazırlık aşamasında ama birinci önceliğimiz şu anda TF10000 bu seride. Çünkü uçaklarımızın ihtiyacı art yakıcılı, daha yüksek hızlara çıkabilen bir motor. O yüzden TF6000 ile başladık ama TF10000 ile devam edeceğiz. TF6000 ANKA-3 gibi art yakıcı istemeyen platformlarda uçuş imkanı bulacak. TF6000 ilk Türk uçak motoru ama TF10000 bu motorumuzun art yakıcı eklenmiş hali. Art yakıcı, arka kısmına yakıcı manasında. Art yakıcıyla beraber TF6000 motorumuzun gücünü 10 bin libre itki sınıfına çıkarıyoruz. Yani bu beygir gücü olarak da yaklaşık benzer değerlere çıkıyor.”
Akşit, TF10000’nin görünmezliğin önemli olduğu uçaklarda daha çok tercih edileceğini dile getirerek, “ANKA-3 gibi mesela. Motor programları daha uzun soluklu ve daha ciddi teknoloji süreci gerektiren projeler olduğu için uçakları hızlıca yapıp ithal motorlarla ilk uçuşlarını yaptılar ama bizim motorlarımız hazır olunca inşallah milli motorlarımızın da uçtuğu günleri de göreceğiz inşallah.” diye konuştu.
“TF10000 birkaç yıl içinde piyasaya çıkacak”
Mahmut Faruk Akşit, TF10000’in daha çok KIZILELMA gibi art yakıcılı, yüksek hızlı ve sessiz uçuşlara çıkabilecek uçaklar için geliştirildiğini belirterek, TF10000’in ne zaman çalıştırılacağına ilişkin şunları söyledi:
“Tarih vermemiz pek uygun olmuyor. Ama ‘birkaç yıl içinde’ diyeyim. Çok uzun süreler değil. Normalde böyle bir motoru geliştirmek en az 10 yıllık süreç. Her zaman örnek veriyorum Avrupa Birliği’nin ortak motoru ki daha önce 100 yıldır motor yapan firmaların güç birliğiyle yapılmış motor, 17 yıl olacak. Biz tabii ki bunu o kadar uzun süre olmayacak diye taahhüt verdik. TF10000’in piyasaya çıkışı inşallah birkaç yıl içinde olacak, çok uzak değil. Elimizden geldiği kadar hızlı çalışıyoruz. Her adımda daha önce Türkiye’de olmayan yeni teknolojiler geliştiriyoruz. Bu gerçek anlamda Türkiye’nin ilk savaş uçağı motoru.”
“Daha küçük motorlarda art yakıcı yaptık, çalıştırdık. O müjdeyi de vereyim”
TEI Genel Müdürü Akşit, TF10000’e geçerken ilk defa bir art yakıcı çalıştıracaklarının altını çizerek, “Basit gibi gözüken ama gerçekten çok zor olan bir teknoloji. İçinde yanma akustiğinden anlık termal şartlara kadar bir sürü konuda çalışılması gereken ciddi bir teknoloji. Bu teknolojide bayağı iyi yere geldik. Daha küçük motorlarımızda, genellikle küçük motorlarda art yakıcı olmaz ama biz teknoloji demonstrasyonu, gösterimi için küçük motorlarımızda art yakıcı yaptık, çalıştırdık. O müjdeyi de vereyim. Yani aslında Türkiye’de bir art yakıcı yapıp çalıştırdık. Daha küçük motorlarda. Şimdi bunu TF10000 ölçeğinde, büyük ölçekte uygulama aşamasındayız. Birkaç yıl içinde inşallah gösterime girer.” dedi.
“KAAN için TF35000’e devam ediyoruz”
Mahmut Faruk Akşit, bundan sonraki hedeflerinin TF35000 olduğunu belirterek şu bilgileri verdi:
“Her aşamada yeni teknolojiler ekleyerek ilerliyoruz. TF10000 art yakıcılı gerçek anlamda savaş uçağı motoru. TF35000 de öyle. Arada teknoloji farkı olacak. TF35000 5’inci nesil bir savaş uçağına göre tasarlanmış özel bir motor olacak. Tabii ki çok daha üstün olacak. Aynı motorun güç sınıfının gücünü artırarak da TF35000 yaparız ama KAAN’ın motorunda TF10000’in doğrudan ölçeklenmiş hali değil, ilave teknolojiler de olacak. O çalışmalar da şu anda devam ediyor. KAAN’ın motoruna da devam ediyoruz.”
Akşit, GÖKBEY için ürettikleri TS1400 motorunun sipariş aşamasında olduğunu, birkaç yıl içinde seri imalatının görüleceğini söyledi.
TEI’nin üretim kapasitesine ilişkin bir soru üzerine Akşit, kapasite sınırlamasının olmadığını, siparişlere göre ilave üretim hatları açabildiklerini dile getirdi.
Akşit, “Ayda iki motora kadar çıktık ama bunu kolayca ayda 4 motora kadar da çıkarabiliriz diyebilirim. Yeter ki sipariş gelsin ilave üretim hattı gelen siparişin büyüklüğüne ve o yapılan yatırımı ödeyip ödemeyeceğine göre yapılır.” diye konuştu.
“GÖKBEY’den daha ağır sınıf helikopterler için de motor çalışmamız var”
TEI Genel Müdürü Akşit, “TUSAŞ T-925 Genel Maksat Helikopteri’ne bir motor müjdeniz var mı?” sorusuna karşılık, “Tabii ki var. Devletin ihtiyacı olan yeni nesil araçlara motorlar da geliştiriyoruz. İnşallah tam sınıfını söylemeyeyim ama daha büyük, GÖKBEY’den büyük, daha ağır sınıf helikopterler için de bir motor çalışması var.” dedi.
Akşit, milli havacılık motoru TEI-PD170’in bir ara motorunu çıkarttıklarını, bunun ismini PD200 olduğunu belirterek, “Baykar ile yaptığımız görüşmeler sonunda öyle bir karar verdik. Onlar biraz daha yüksek güç olmasını tercih ettiler. PD200 diye gücü artırılmış bir versiyonunu şu anda Baykar’a teslim ediyoruz. Uçuş yaptılar diye biliyorum.” diye konuştu.
Kaynak: AA
