D-8 Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (Developing Eight), 15 Haziran 1997 tarihinde İstanbul’da kurulan ve gelişmekte olan çoğunlukla Müslüman sekiz ülkenin üyeliğinden oluşan uluslararası bir kuruluştur.
Bu ülkeler Bangladeş, Endonezya, İran, Malezya, Mısır, Nijerya, Pakistan ve Türkiye olup 54. Türkiye Hükümeti Başbakanı Necmettin Erbakan önderliğinde bir araya gelerek oluşturmuş oldukları bir organizasyondur.
Teşkilatın temel hedefi, gelişmekte olan ülkeler arasında ekonomik işbirliğini artırmak, üye ülkelerin ekonomik potansiyelini daha iyi değerlendirmek ve uluslararası karar alma mekanizmalarında etkilerini güçlendirmektir.
D-8 içinde yer alan ülkeler, aynı zamanda İslam İşbirliği Örgütü’nün de üyeleridir. D-8 üyeleri tabii kaynakları, kalabalık nüfusları ve potansiyel pazarlarından ötürü kendi bölgelerinde önemli konum arz etmektedirler.
Toplam nüfusu 1,2 milyar ve toplam ekonomik büyüklükleri yaklaşık 5 trilyon Dolar olan D-8 ülkelerinin toplam ihracatı küresel ticaretin %10’unu oluşturmaktadır. İslam coğrafyasının her bir köşesinde önde gelen ekonomileri bünyesinde barındırması D-8’e ayrı bir önem katmaktadır.
Kuruluşu
D-8’in kurulması fikri, Türkiye’nin o dönemki Başbakanı Necmettin Erbakan’ın liderliğinde geliştirildi. Kuruluşun temel prensipleri, barış, diyalog, adalet, eşitlik ve demokrasiye dayalıdır. İstanbul’da yapılan ilk zirvede, üye ülkelerin liderleri bir araya gelerek bu hedefler doğrultusunda çalışacaklarını beyan ettiler.
D-8’in kuruluş deklarasyonu, kalkınma yolundaki ülkelerin dünya ekonomisi içindeki konumlarını iyileştirmek, ticari ilişkilerini çeşitlendirmek, ticaret alanında üye ülkelere yeni imkânlar yaratmak ve uluslararası seviyede karar verme mekanizmalarına güçlü biçimde katılımlarını sağlamak üzerine şekillendi. Bugün, D-8’in merkezi İstanbul’da bulunmakta ve Genel Sekreterlik görevini Nijerya’dan Büyükelçi Isiaka Abdulkadir Imam yürütmektedir.
Amaçları ve Faaliyet Alanları
D-8’in temel amaçları arasında, üyeler arası ekonomik ve sosyal kalkınmaya katkıda bulunmak, ülkeler arasında ticaret hacmini artırmak ve gelişmekte olan ülkelerin uluslararası platformlarda daha etkin bir şekilde temsil edilmesini sağlamak bulunur.
D-8’in ana faaliyet alanları, tarım ve gıda güvenliği, ticaret, ulaştırma, sanayi ve enerji olup, sağlık ve turizm alanlarında da çalışmalar sürdürülmektedir. Bakanlar, Komiserler ve Sektörel Çalışma grupları toplantıları yapılmaktadır.
D-8 çerçevesinde işbirliği esas itibariyle sektörel bazda yürütülmektedir. Türkiye sanayi, sağlık ve çevre; Bangladeş kırsal kalkınma; Endonezya yoksullukla mücadele ve insan kaynakları; İran bilim ve teknoloji; Malezya finans, bankacılık ve özelleştirme; Mısır ticaret; Nijerya enerji; Pakistan ise tarım ve balıkçılık alanındaki işbirliği çalışmalarını koordine etmektedir.
Rakamlarla D-8
Bugüne kadar on bir D-8 zirve toplantısı gerçekleştirilmiştir. Bunun yanı sıra, 15 dışişleri bakanları toplantısı, 20 komisyon toplantısı ve 70 teknik nitelikli komisyon düzenlenmiştir. D-8’in kuruluşunda üye ülkelerin toplam gayri safi milli hasılası 690 milyar dolar seviyesindeyken, günümüzde bu rakam 4,5 trilyon doların üzerine çıkmıştır. Kişi başına düşen milli gelir ise kuruluş sırasında 872 dolarken, bugün yaklaşık 1500 dolara yükselmiştir. Üye ülkelerin toplam ihracatı, 239 milyar dolardan 600 milyar dolara yaklaşırken, ithalat ise 235 milyar dolardan yaklaşık 500 milyar dolara yükselmiştir.
Çalışma Yapısı ve Karar Alma Mekanizmaları
D-8’in çalışma yapısı aşağıdaki temel organlardan oluşur:
- Zirve: Üye ülkelerin devlet ya da hükümet başkanlarının katıldığı zirveler iki yılda bir düzenlenir.
- Konsey: Üye ülkelerin dışişleri bakanlarının bir araya geldiği konsey toplantıları yılda bir kez yapılır ve politik kararlar alınır.
- Komisyon: Her üye ülke tarafından atanan komiserler, yılda iki kez toplanarak işbirliği konularını koordine eder.
- Genel Sekreterlik: İstanbul’da bulunan Genel Sekreterlik, teşkilatın günlük işleyişini ve koordinasyonunu yürütür. Mevcut Genel Sekreter, Nijerya’dan Büyükelçi Isiaka Abdulkadir Imam’dır.
Bayrak ve Temel İlkeler
D-8 bayrağında yer alan altı yıldız, teşkilatın temel ilkelerini sembolize etmektedir. Bu ilkeler şunlardır:
- Savaş değil, barış
- Çatışma değil, diyalog
- Çifte standart değil, adalet
- Üstünlük değil, eşitlik
- Sömürü değil, adil düzen
- Baskı ve tahakküm değil, insan hakları, hürriyet ve demokrasi
Türkiye’nin D-8 ile İlişkileri
Türkiye, kurucusu olduğu D-8 Teşkilatı’na büyük önem atfetmekte ve teşkilat faaliyetlerine aktif olarak katılmaktadır. 2017-2021 yılları arasında Türkiye D-8 Dönem Başkanlığı görevini üstlenmiş, bu görev Nisan 2021’de Bangladeş’e devredilmiş ve Mayıs 2024 itibariyle Mısır tarafından devralınmıştır.
Son olarak, 8 Haziran 2024 tarihinde İstanbul’da, “Gazze’deki Durum” başlıklı Olağanüstü D-8 Dışişleri Bakanları Konseyi Toplantısı düzenlenmiştir. Toplantıda, Gazze’de derhal kalıcı ve koşulsuz ateşkes sağlanması ve İsrail’in Filistin halkına yönelik saldırılarının durdurulmasının talep edildiği bir Ortak Bildiri kabul edilmiştir.
