Füze, bir roket motoru veya jet motoru ile itki sağlayan, genellikle askeri amaçlar için kullanılan ve havadan, karadan veya denizden fırlatılabilir ve çeşitli hedeflere doğru yönlendirilebilir silah sistemleridir.
Füze sistemleri, hedeflere yüksek hızla ulaşabilmek için bir motordan güç alır ve bu motorlar genellikle roket veya jet motorudur. Füzeler, hedefe doğru doğru yönlenme, hız, menzil ve etkili yıkıcı güç gibi özelliklere sahip olabilir.
Füze sistemleri genellikle beş ana sistem bileşenine sahiptir. Bunlar hedefleme sistemi, güdüm sistemi, uçuş sistemi, motor ve harp başlığıdır.
Bir füze çoğu zaman bir güdüm sistemi tarafından yönlendirilir, ancak uçuşun bazı aşamalarında güdümsüz olan füzeler de vardır. Füze güdümü, bir füzeyi amaçlanan hedefine yönlendirme yöntemlerini ifade eder. Etkili güdüm önemlidir çünkü hedef pozisyonuna doğru ve kesin bir şekilde ulaşmak silah sisteminin etkinliği için kritik bir faktördür.
Füze güdüm sistemi bunu dört adımda gerçekleştirir. Hedefi izleme, izleme verilerini kullanarak güdüm bilgilerini hesaplama, hesaplanan girdileri uçuş sistemine iletme ve girdileri motorlara veya uçuş kontrol yüzeylerine yönlendirerek füzeyi yönlendirme.
Güdüm sistemi üç bölümden oluşur: fırlatma, orta seyir ve terminal, bölümler arasında aynı veya farklı sistemler kullanılır.
Füzeler, tip, fırlatma platformu ve hedef, menzil, tahrik ve güdüm sistemi gibi çeşitli parametrelere göre kategorilere ayrılabilir. Füzeler genellikle stratejik veya taktik füze sistemleri olarak kategorize edilir. Taktik füze sistemleri, daha küçük bir alanda sınırlı bir saldırı gerçekleştirmek için kullanılan kısa menzilli sistemlerdir ve geleneksel veya nükleer savaş başlıkları taşıyabilir.
Stratejik füzeler, yakın çevrenin ötesini hedeflemek için kullanılan uzun menzilli silahlardır ve çoğunlukla nükleer savaş başlıkları taşımak üzere tasarlanmıştır, ancak diğer savaş başlıkları da takılabilir.
Stratejik Füze Sistemleri
Stratejik füzeler genellikle seyir füzeleri ve balistik füzeler olarak sınıflandırılır. Ancak gelişen teknoloji ile birlikte kullanılmaya başlayan hipersonik seyir füzeleri ve hipersonik süzülme araçları gibi sistemler de stratejik silahlar arasında sınıflandırılmaktadır.
Balistik Füze
Balistik füze, başlangıçta bir roket motoru ile hız kazanan ve daha sonra yerçekiminin etkisiyle hedefe yönelen bir füze türüdür. İlk aşamada dik bir açıyla fırlatılır ve atmosferin dışına çıkar. Atmosferin dışında belirli bir yörünge izledikten sonra yerçekimi etkisiyle tekrar atmosfere girer ve hedefe ulaşır. Balistik füzeler menzillerine göre alt sınıflara ayrılmaktadır.
Kısa Menzilli Balistik Füze (SRBM): 100 ile 1.000 km arasında menzile sahip füzeler.
Orta Menzilli Balistik Füze (MRBM): 1.000 ile 3.500 km arasında menzile sahip füzeler.
Kıta Ötesi Balistik Füze (ICBM): 5.500 km’nin üzerinde menzile sahip, kıtalararası hedeflere yönlendirilen füzeler.
Seyir Füzesi
Seyir füzesi, atmosferde kalan ve uçuşunun büyük bir kısmını sabit bir hızda sabit bir irtifada gerçekleştiren güdümlü füzedir. Uzun mesafelere yüksek hassasiyetle büyük bir savaş başlığı fırlatmak üzere tasarlanan seyir füzeleri genellikle turbojet veya turbofan jet motorlarından güç alır.
Seyir füzesi birden fazla platformdan fırlatılabilir ve genellikle kendi üzerinde bulunan güdüm sistemleri ile hedefine uçar. Daha düşük hızlarda Dünya yüzeyine yakın uçarlar. Bu durum daha fazla yakıt harcanmasına sebep olmasına karşın tespit edilmelerini zorlaştırır.
Hipersonik Füzeler
Hipersonik füzeler, Mach 5 ve üzeri hızlarda (ses hızının beş katı veya daha fazla) seyahat edebilen füzeler olarak bilinir. Bu yüksek hız, hedefe çok hızlı bir şekilde ulaşmalarını sağlar. Bu da savunma sistemlerine tepki süresi bırakmaz. Bu sistemler düşman hava savunma sistemlerini yüksek hızlarıyla tepki süresi bırakmadan hedeflerini imha etmek amacıyla geliştirilmişlerdir.
Taktik Füze Sistemleri
Karadan Karaya Füzeler
Karadan karaya füze sistemleri, karadan veya denizdeki bir platformdan fırlatılarak karadaki hedefleri vurmak için tasarlanmış güdümlü füze sistemleridir. Elde taşınan veya araç üstü cihazlardan, sabit tesislerden veya bir gemiden ateşlenebilirler. Genellikle bir roket motoru veya jet motorundan güç alırlar.
Karadan Havaya Füzeler
Karadan havaya füzeler, hava savunma sistemleri tarafından hava araçlarını ve diğer hava hedeflerini düşürmek üzere kullanılan füzelerdir. Bu füzeler kısa menzilli omuzdan atılabilen füzelerden uzun menzilli hava ve füze savunma sistemlerine kadar geniş bir ölçüde yer alabilmektedir.
Havadan Karaya Füzeler
Havadan Karaya füze sistemleri, kara tabanlı hedefleri yok etmek amacıyla hava araçlarından ateşlenen füze sistemleridir. Havadan karaya füze sistemlerinin güdümü genellikle lazer, kızılötesi güdüm, optik veya uydu aracılığıyla yapılır. Uçaklar tarafından kara saldırısı için kullanılan havadan karaya füzeleri, kısa ve orta menzilli hava savunma sistemlerinin menzili dışından hassas saldırı imkânı sağlar.
Havadan Havaya Füzeler
Havadan havaya füze sistemleri genellikle bir uçak tarafından ateşlenen ve bir başka hava aracını vurarak yok etmek için geliştirilmiş füze sistemleridir. Genellikle katı yakıtlı ancak bazen sıvı yakıtlı bir veya daha fazla roket motoruyla çalıştırılır. Havadan havaya füze sistemleri bir radar veya kızılötesi arayıcıya dayalı bir hedef bulma sistemi kullanılır, bazı füzelerde ise her iki arayıcı başlığın yer aldığı hibrit arayıcı başlık sistemleri kullanılabilir.
Gemisavar Füzeler
Gemisavar füzeler, gemilere ve büyük botlara karşı kullanılmak üzere tasarlanmış bir güdümlü füzelerdir. Deniz yüzeyinde çok alçak irtifada uçarn bu füzeler sahip oldukları, radar, IIR, Lazer ve benzeri güdüm sistemleri ile hedeflerini tespit ederek onları imha eder.
Tanksavar Füzeler
Tanksavar füzeleri, esas olarak ağır zırhlı askeri araçları vurmak ve yok etmek için tasarlanmış güdümlü füzelerdir. Tanksavar füzeler, tek bir asker tarafından taşınabilen omuzdan fırlatılan silahlardan, daha büyük üç ayaklı veya araç ve uçak monteli füze sistemlerine kadar geniş bir alanı kapsayabilir.
