Orta Doğu ve Rusya-Ukrayna çatışmalarında sahne alan Shaded-136’yı yakından tanıyalım!
Havacılık Sanayii Şirketi (HESA) ve Shahed Aviation Industries’in işbirliği ile geliştirilen İran’ın kamikaze İHA’sı Shaded-136, düşman savunmalarına karşı bir saldırı aracı olarak tasarlanmıştır.
Rusya’nın “Geran” adıyla lisans altında ürettiği Shahed-136 İHA’nın, İsrail Havacılık ve Uzay Sanayii (IAI) tarafından üretilen Harpy İHA’sı ile benzer bir delta kanat-gövde tasarımına sahip olduğu bilgisi daha önce paylaşılmıştı.
Gelişmiş navigasyon sistemleri donatılan ve uzun operasyonel menzile sahip Shaded-136 İHA, düşman hattının derinliklerine sızma ve stratejik noktaları etkili bir şekilde vurabilme kabiliyetini taşımaktadır. Yer hedeflerine uzaktan saldırı yapmak üzere tasarlanmış olan bu İHA, tipik olarak bir fırlatma rafından katlar halinde ateşlenir.
Bu yazıda, düşman hatlarını derinlemesine sızabilen ve yüksek hassasiyetle hedef vurabilen İran yapımı kamikaze İHA, Shahed-136’nın öne çıkan teknik özellikleri incelenecektir.
Shaded-136’ya Genel bakış
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’ne sunulan bir İngiliz raporuna göre bir versiyonu 2023 yılında Umman Körfezi’nde hareket halindeki gemilere karşı kullanılan Shahed 136’nın tasarımı konusunda, ABD ordusunun dünya çapında sınıflandırılmamış teçhizat kılavuzunda havadan keşif seçeneğini desteklediği belirtilmiştir.
İHA ve fırlatma çerçevesinin taşınabilirliği sayesinde, tüm ünite herhangi bir askeri veya ticari kamyonun arkasına monte edilebilmektedir. Hafif bir yukarı açıyla fırlatılan hava aracı, ilk uçuşunda roket fırlatma asistanı (RATO) tarafından desteklenir. Roketin fırlatılmasının ardından İHA’nın motoru devreye girer; bu motor, geleneksel İran yapımı Mado MD-550 dört silindirli pistonlu motor olup muhtemelen Ababil-3 gibi diğer İran İHA’larında kullanılan Alman Limbach L550E modelinin ters mühendislik ürünüdür.
Üzerinde herhangi bir işaret bulunmayan insansız hava araçlarının mühimmatında kullanılan bileşenlerle ilgili olarak uzmanlar, Amerikan Altera şirketi tarafından üretilen bir bilgisayar işlemcisi, Analog Devices tarafından üretilen radyo frekansı (RF) modülleri ve Microchip Technology tarafından üretilen LDO çiplerinin kullanıldığına inanıyorlar.
Rusya’nın 2022’deki Ukrayna’yı işgali sırasında ele geçirilen Shahed-136 insansız hava araçlarının incelenmesi sonucunda, araçların bazı elektronik aksamlarının yabancı yapım bileşenlerle üretildiği ortaya çıktı. Bu bileşenler arasında Texas Instruments’ın TMS320 işlemcisi, İngiltere merkezli TI Fluid Systems şirketi adına Polonya’da üretilen bir yakıt pompası ve Çin’den ithal edilen bir voltaj dönüştürücü bulunuyor.
Aralık 2023’te Ukrayna Ulusal Yolsuzluğu Önleme Ajansı tarafından yapılan bir açıklamaya göre, Rus yapımı Geran-2 modeli insansız hava aracının 55 parçasının ABD’de, 15 parçasının Çin’de, 13 parçasının İsviçre’de ve 6 parçasının ise Japonya’da üretildiği belirlendi.
Shaded-136’nın Teknik Özellikleri
Shaded 136 insansız hava aracı, delta kanat şekline sahip olup kanatlarla bütünleşen merkezi bir gövdeye ve uçlarda dengeleyici dümenlere sahiptir. Burun kısmında, 30-50 kilogram ağırlığında bir savaş başlığı bulunuyor. Motor, gövdenin arkasında konumlanmış olup iki kanatlı bir itici pervaneyi kumanda ediyor.
İHA’nın 3,5 metre uzunluğunda ve 2,5 metre kanat açıklığına sahip olduğu, saatte 185 kilometre hızla uçabildiği ve yaklaşık 200 kilogram ağırlığında olduğu belirtilmektedir. Menzilinin ise 970 km ile 2500 km arasında değiştiği tahmin edilmektedir.
Tasarım ve Gövde
Shahed-136, aerodinamik verimliliği artırmak için delta kanat tasarımına sahiptir. Kompozit malzemeler kullanılarak üretilen gövdesi, hem hafiflik hem de yüksek dayanıklılık sağlar.
Motor ve İtki
İçten yanmalı bir motor ile donatılmış olan Shahed-136, saatte 185 kilometre hıza ulaşabilir. Bu hız, hızlı hedefleme ve etkin saldırı kabiliyeti sağlar.
Menzil ve Dayanıklılık
İHA’nın 2000 ila 2500 kilometre gibi uzun bir menzile sahip olması, geniş bir coğrafyada operasyon yapabilmesine olanak tanır.
Yük Kapasitesi ve Silahlar
Shahed-136, üzerinde taşıdığı patlayıcılarla düşman hedeflerine kritik zararlar verebilir. Genellikle kamikaze görevlerinde kullanıldığı için, patlayıcı yük hedefe çarptığında infilak eder.
Kontrol ve Navigasyon
Gelişmiş GPS ve diğer navigasyon sistemleri, Shahed-136’nın yüksek doğrulukla hedefini bulmasını sağlar. İHA, otonom olarak da görev yapabilirken, uzaktan kontrol edilebilir özelliklere de sahiptir.
Görev ve Kullanım Alanları
Özellikle düşmanın hava savunmasını aşmak ve önemli tesisleri, komuta merkezlerini veya toplanmış kuvvetleri hedef almak için idealdir.
Shaded-136’nın avantajları
Shahed-136, maliyet açısından dikkat çeken bir kamikaze İHA olarak öne çıkmaktadır. Tam fiyatı kesin olarak bilinmese de, birim maliyetinin tahminen 10.000 $ ile 30.000 $ arasında değiştiği düşünülmektedir. Dolayısıyla kendi kategorisine göre nispeten ucuz sayılabilecek maliyette olması, Shahed-136 İHA’larının tercih edilmesinin başlıca nedenlerinden biridir. Ayrıca, bu İHA’ları düşürmek için kullanılan füzelerin maliyeti, İHA’ların kendisinden çok daha yüksektir, bu da ekonomik açıdan önemli bir avantaj sunar.
Shahed-136 İHA’ları, sabit hedeflere karşı son derece etkilidir ve seyir halindeyken oldukça yavaş hareket eder. Bu özellikleri, radarlar ve elektro-optik ekipmanlar tarafından tespit edilmesini zorlaştırır.
İran devleti, birçok Avrupa ve ABD devleti tarafından yaptırımlara tabi olmasına rağmen, bu İHA’nın kritik bileşenlerini diğer ülkelerden kolayca temin edebilmektedir. Örneğin, yukarıda da bahsedildiği üzere ele geçirilen İHA’lar incelendiğinde içlerinde çeşitli ülkelerden bilgisayar işlemcileri bulunmuştur. Bu işlemciler, İHA’ların üretiminde parça tedariki anlamında büyük bir avantaj sağlar, zira bu işlemciler yaygın olarak bulunabilir ve çok yönlü kullanımlara olanak tanır.
Shaded-136’nın dezavantajları
Shahed-136 İHA’nın büyük, yavaş ve gürültülü yapısı, askeri hedeflere karşı etkinliğini sınırlamaktadır. Bu nedenle bazı analizler, bu İHA’nın özellikle sivil altyapıyı hedef almak üzere tasarlandığını ileri sürmektedir. Ayrıca, parazite karşı hassas olan uydu navigasyon sistemine bağlı olması nedeniyle, bu İHA’ların kaybolma ihtimali yüksektir.
Soğuk iklim koşullarında zayıf performans göstermesi, Rus ordusunun bu insansız hava araçlarını soğuk bölgelerde kullanmaktan kaçınmasına neden olmaktadır. Bu durum, Shahed-136’nın operasyonel kullanımını sıcak veya ılıman iklim koşullarına sahip bölgelerle sınırlı hale getirmektedir. Bu sınırlılıklar, İHA’nın stratejik kullanımını etkileyen önemli faktörler arasında yer almaktadır.
