Kamikaze İHA‘lar Ukrayna – Rusya Savaşına damga vurdu!
Ukrayna ve Rusya arasında 2022 yılında başlayan savaş, insansız savaş araçlarının muhabere sahasında kendine daha fazla alan bulduğu ve yeni teknolojilerin sürekli olarak sahaya sürüldüğü bir çatışma olarak öne çıkıyor.
Taraflar sahada insansız araçlarının kullanımına giderek daha fazla yer vererek insan kayıplarını azaltmaya, uzun menzilli ve hassas güdümlü modern mühimmat eksikliğini ucuz ve çok sayıda üretilebilir insansız araçlarla kapatmaya çalışıyor.
İki ülke uzun menzilli kamikaze insansız hava araçlarını birbirlerine karşı kullanarak bahse konu teknolojinin Birleşmiş Milletler tarafından tanınan iki devlet arasındaki konvansiyonel bir savaşta ilk kez kullanım alanı bulmasını sağladı.
Rusya’nın Kamikaze İnsansız Hava Aracı Kullanımı
Rusya tarafından kullanılan kamikaze insansız hava araçları, Ukrayna’nın enerji ve sanayi altyapısına karşı gerçekleştirilen geniş çaplı balistik füze ve seyir füzesi saldırılarını desteklemek için düşük maliyetli bir yardımcı unsur olarak değerlendiriliyor.
Rusya’nın Ukrayna’nın enerji ve diğer sivil altyapılarına karşı düzenlediği kamikaze insansız hava aracı, balistik ve seyir füzesi saldırılarına karşı koymakta zorlandığı belirtiliyor. Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski, 6 Nisan günü ulusal televizyona verdiği röportajda Rusya’nın esas olarak enerji ve sivil altyapıyı hedef alan saldırılarını yoğunlaştırdığını, Rusya’nın savaşın başladığı 24 Şubat 2022 tarihinden beri Ukrayna topraklarına 30 bin hava saldırısı gerçekleştirdiğini ifade etmişti.
İran yapımı Shahed 136 kamikaze insansız hava araçlarını savaş devam ederken tedarik etmeye başlayan Rusya, bu araçlar ile yetersiz güdümlü hava yer mühimmatı eksikliğini düşük maliyetli bir sistemle gidermek ve kullanılan seyir füzesi, balistik füze gibi yüksek maliyetli ve sayıca az sistemleri kolay ve yüksek sayıda üretilebilir bir sistemle desteklemeyi amaçlıyor.
Rusya tarafından Geran-2 olarak adlandırılan insansız hava aracının İran tarafından verilen lisans ile Rusya topraklarında da üretildiği belirtiliyor.
Geran-2 Kamikaze İHA ve özellikleri
İran devletine ait İran Uçak Üretim Şirketi ve Shahed Havacılık Endüstrisi şirketi ile ortak olarak üretilen Shahed 136 kamikaze insansız hava araçları, Şubat 2022 tarihinde başlayan Ukrayna – Rusya Savaşı’nın ardından Rusya Silahlı Kuvvetleri tarafından İran’dan tedarik edilmeye başlandı. Geran-2 olarak adlandırılan sistemler Ukrayna sahasında kullanılarak çok sayıda saldırıda yer aldı.
Sistemin Ukrayna’da kullanılmaya başlamasının ardından Batılı istihbarat örgütleri tarafından yapılan değerlendirmelerde Rusya’nın yaklaşık 2 bin adet Geran-2 insansız hava aracı tedarik ettiğinin düşünüldüğü belirtildi. Ancak daha sonra Rusya ve İran arasında yapılan satın alım görüşmelerine ait sızdırılan belgelerle Rusya’nın 2022 yılında 6 bin adet Geran-2 Kamikaze İHA satın almak için İran’a 1,75 milyar dolar değerinde altınla ödeme yaptığı belirlendi.
Belgelere göre 2 bin adet sistemin sipariş edilmesi halinde birim maliyetinin 290 bin dolar, 6 bin sistemin sipariş edilmesi halinde ise yaklaşık 193 bin dolar olacağı görülüyor. Ayrıca sistemin Rusya’da lisans altında üretildiği ve Rus alt sistemleri ile yerelleştirmeler yapıldığı taktirde birim maliyetin 48 bin dolar seviyesine kadar düştüğü ifade ediliyor.
Rusya tarafından lisans altında üretilen sistem üzerinde birçok iyileştirme gerçekleştirildiği belirtiliyor. Rus GLONASS küresel konumlandırma sistemi alıcıları ile desteklenen sistemin mikro elektroniklerinin de Rus sistemleri ile güncellenerek seyir ve dolaşma kabiliyetinin geliştirildiği belirtiliyor.
Geran-2 teknik özellikleri
Uzunluk: 3,35 m
Genişlik: 2,5 m
Ağırlık: 200 kg
Azami hız: 185 km/sa
Menzil: 2.000 – 2.500 km
Harp başlığı ağırlığı: 50 kg
Ukrayna’nın Kamikaze İnsansız Hava Aracı Kullanımı
Ukrayna – Rusya Savaşı’nın başlamasıyla birlikte cephe derinliklerinde bulunan Rus hedeflerine yönelik saldırı gerçekleştirme ihtiyacı duyan Ukrayna, bu kapsamda savaşın başında taktik balistik füzeler, savaş uçakları, taarruz helikopterleri ve Bayraktar TB2 silahlı insansız hava araçlarıyla Rusya Federasyonu topraklarında ve Kırım’da bulunan Rus hedeflerine karşı cesurca saldırılar gerçekleştirmesine rağmen hem Ukrayna Hava Kuvvetlerinin sahip olduğu savaş uçağı ve taarruz helikopteri sayısının az olması hem de Rusya karşısında aleyhlerine olan güç asimetrisi nedeniyle bu saldırılar giderek momentumunu kaybetti.
Düşman derinliklerine saldırı düzenleyebilecek uzun menzilli güdümlü sistemlerden savaşın başında yoksun olan Ukrayna, bu nedenle sivil ve askeri insansız hava araçlarından dönüştürülmüş kamikaze insansız hava araçlarıyla Rus hedeflerine saldırılar düzenleme yoluna yöneldi.
İlk başlarda internet üzerinden de temin edilebilen sivil insansız hava araçlarını patlayıcı ile silahlandırarak kullanan Ukrayna daha sonra daha gelişmiş askeri kullanım amaçlı insansız hava araçlarını bu amaçla kullanmaya başladı.
Rusya’ya ait hava üsleri, limanlar, savaş gemileri, komuta merkezleri, cephanelikler ve endüstriyel tesisleri hedef alan bu Kamikaze İHA saldırıları giderek artan bir tempoda gerçekleşmeye başladı.
Saldırılarda kullanılan araçlar Rus hava savunması tarafından çoğunlukla önlense de düşük maliyetleri sebebiyle çok sayıda üretilebilen araçların sürü halinde ve koordineli şekilde kullanılması sayesinde Rusya içlerinde 1.500 km derinliklere kadar başarılı saldırılar gerçekleştirildi.
Rus petrol endüstrisini hedef alan Ukrayna rafineri ve üretim tesislerini hedef alan başarılı saldırılar ile Rusya’nın petrol üretimini ciddi şekilde düşürmeyi başardı, Rus hava üslerini hedef alan saldırılarda ise çok sayıda hava aracı yerde imha edildi.
Kırım’da bulunan Rus Karadeniz Filosu hedeflerine kamikaze insansız deniz araçları ile koordineli şekilde gerçekleştirilen kamikaze İHA saldırılarında ise çok sayıda gemiye doğrudan ve dolaylı olarak hasar verildi.
Ukrayna’nın Kamikaze İnsansız Hava Araçları
Mugin-5 Kamikaze İHA
Çin yapımı olan ve ticari olarak temin edilebilen Mugin-5’ler Ukrayna tarafından patlayıcı yüklü hale getirilerek kullanıldı. İlk kez Kırım’ın Sivastopol kentinde bulunan Karadeniz Filosu Karargahına yönelik saldırılar sırasında kullanılan Mugin-5 Kamikaze İHA’lar aynı zamanda çeşitli altyapı tesislerine yönelik saldırılarda da kullanıldı. Zaman zaman Ukrayna güçleri tarafından kullanılmakla birlikte yerini çoğunlukla daha gelişmiş ve donanımlı Ukrayna üretimi araçlara bıraktı.
Mugin-5 Kamikaze İHA teknik özellikleri
Uzunluk: 3, 5 m
Genişlik: 5 m
Ağırlık: 200 kg
Azami hız: 150 km/sa
Menzil: 850+ km
Harp başlığı ağırlığı: 25 kg
Tu-141 Kamikaze İHA
Sovyetler tarafından geliştirilen ve yerden fırlatılan jet motorlu keşif İHA’ları olan Tu-141 ve Tu-143 insansız hava araçları Ukrayna tarafından patlayıcı ile donatılarak seyir füzesi olarak kullanıldı. Savaşın başlamasıyla birlikte Ukrayna tarafından daha önce depolanan araçlar karadan fırlatılan seyir füzelerine dönüştürüldü ve Rus hedeflerine yönelik saldırılarda kullanıldı.
Tu-141’ler 5 Aralık 2022 Rus bombardıman uçaklarının konuşlandığı Dyagilevo ve Engels-2 hava üslerine düzenlenen saldırılarda kullanılarak Tu-95MS ve Tu-22M3 stratejik bombardıman uçaklarına hasar verdiler.
Aynı zamanda Ukrayna tarafından kullanılan bir Tu-141 insansız hava aracı, 10 Mart 2022 tarihinde Kırım’a düzenlenen bir saldırı sırasında rotasından çıkarak Hırvatistan’ın Zagrep kentinde düşerken olayda can kaybı yaşanmadı. Romanya ve Macaristan hava sahaları boyunca uçan aracın tespit edilemediği ve yakıtının bitmesinin ardından düştüğü değerlendiriliyor.
Tu-141 Kamikaze İHA teknik özellikleri
Uzunluk: 14,33 m
Genişlik: 3,88 m
Ağırlık: 6.215 kg
Azami hız: 1.100 km/sa
Menzil: 1000+ km
Harp başlığı ağırlığı: 100 kg
UJ-22 Airborne Kamikaze İHA
Ukraynalı Ukrjet firması tarafından üretilen UJ-22 Airborne tek motorlu, pervaneli bir insansız hava aracıdır. Dahili bir savaş başlığı veya havadan atılabilecek şekilde havan mühimmatı taşıyan araç, istenildiğinde kamera ve diğer gözlem ekipmanlarıyla donatılabilmektedir.
UJ-22’nin Şubat 2023’teki saldırılar da dahil olmak üzere Moskova’ya yönelik saldırılarda kullanıldığı doğrulanırken 29 Ağustos 2023 tarihinde Kresty hava üssünde konuşlu bulunan Il-76 kargo uçaklarına karşı düzenlenen saldırı sırasında da kullanıldığı değerlendirilmektedir.
Ukrayna Askeri İstihbaratı (GUR) tarafından yayınlanan termal kamera görüntülerinde bir Il-76 kargo uçağının vurulduğu ve yandığı görülmektedir.
Saldırı sonrası elde edilen uydu görüntülerinde 2 bir Il-76 kargo uçağının tamamen yanarak imha olduğu, 2 bir Il-76 kargo uçağının ise vurularak hasar gördüğü belirlenmiştir.
UJ-22 Airborne Kamikaze İHA teknik özellikleri
Uzunluk: 14,33 m
Genişlik: 4,2 m
Ağırlık: 85 kg
Azami hız: 160 km/sa
Menzil: 800+ km
Harp başlığı ağırlığı: 20+ kg
Morok Kamikaze İHA
RZ-60 hedef İHA üzerinden geliştirildiği düşünülen Morok kamikaze insansız hava aracının Ukrayna sınırı yakınlarındaki Kursk, Belgorod ve Rostov bölgelerindeki Rus hedeflerine karşı kullanıldığı değerlendirilmektedir.
Morok Kamikaze İHA teknik özellikleri:
Uzunluk: 2,95 m
Genişlik: 2,8 m
Ağırlık: 60 kg
Azami hız: 290 km/sa
Menzil: 300 km
Harp başlığı ağırlığı: 3 kg
UJ-25 Skyline Kamikaze İHA
Ukraynalı Ukrjet firması tarafından geliştirilen İHA, yine aynı firma üretimi UJ-23 Topaz hedef insansız hava aracının silahlandırılmış bir versiyonudur. Düşük görünürlüğe ve jet motoruna sahip aracın boyutları oldukça küçüktür. Moskova’ya yönelik saldırılarda kullanıldığı görülmüştür.
Pasif RF alıcılarla donatılabildiği belirtilen aracın, Rus S-300 ve S-400 hava savunma sistemlerine karşı SEAD görevleri için kullanıldığı değerlendirilmektedir.
UJ-25 Skyline Kamikaze İHA teknik özellikleri:
Uzunluk: 2,25 m
Genişlik: 1,2 m
Ağırlık: 80 kg
Azami hız: 800 km/sa
Menzil: 1000 km
Harp başlığı ağırlığı: 10+ kg
UJ-26 Beaver Kamikaze İHA
Ukraynalı Ukrjet firması tarafından üretilen UJ-26 Beaver insansız hava aracı 2023 yılında üretilmeye başlanmıştır. Moskova’ya ve Rusya’daki diğer hedeflere saldırmak için kullanılmıştır. UJ-25 Skyline kamikaze insansız hava aracına göre daha yavaş olan araç daha yüksek faydalı yük kapasitesine sahiptir.
UJ-26 Beaver Kamikaze İHA teknik özellikleri:
Uzunluk: 2,50 m
Genişlik: 3 m
Ağırlık: 120 kg
Azami hız: 200 km/sa
Menzil: 1000 km
Harp başlığı ağırlığı: 20+ kg
Lyutyy Kamikaze İHA
Bayraktar TB2 ile benzer bir forma sahip olan Lyutyy geleneksel bir hava aracı yapısındadır. Kasım 2022 ilk defa kamuoyuna tanıtılan hava aracı Ukrayna devletine ait bir savunma sanayi şirketi olan Ukroboronprom çatısı altından Antonov tarafından üretilmektedir.
Ukrayna tarafından kullanılan en büyük boyutlu kamikaze insansız hava araçlarından biri olan uçak, Rusya’nın petrol üretimi için kullandığı rafinerilere yönelik saldırılarda sıklıkta kullanılmaktadır.
Rus petrol altyapısına verilen hasarın yaklaşık yüzde 80’inin Lyutyy kamikaze insansız hava aracı tarafından gerçekleştirildiği tahmin edilmektedir.
Lyutyy kamikaze insansız hava aracının aynı zamanda 20 Mart 2024 tarihinde Rus bombardıman uçaklarının konuşlandığı Engels-2 hava üssüne yönelik saldırıda kullanıldığı açıklanmıştır. Saldırıda en az 1 adet Tu-95MS stratejik bombardıman uçağının hasar gördüğü değerlendirilmektedir.
19 Ağustos 2023 tarihinde Tu-22M3 bombardıman uçaklarının konuşlandığı Soltsy-2 hava üssüne gerçekleştirilen ve 1 adet Tu-22M3 stratejik bombardıman uçağının imha edildiği saldırının da Lyutyy kamikaze İHA tarafından gerçekleştirildiği tahmin edilmektedir.
Lyutyy Kamikaze İHA teknik özellikleri:
Uzunluk: 4,4 m
Genişlik: 6,7 m
Ağırlık: 300 kg
Azami hız: 180 km / sa
Menzil: 1000+ km
Harp başlığı ağırlığı: 50 kg
Y-III Kamikaze İHA
Türkiye merkezli Baykar Teknoloji ve Pakistan merkezli NASTP şirketi tarafından ortak olarak geliştirilen Y-III kamikaze insansız hava aracı, küçük boyutlara ve basit bir tasarıma sahiptir. Küçük boyutları sebebiyle menzilinin az olduğu değerlendirilmesine karşın Rusya içerisindeki hedeflere karşı kullanılmıştır.
Pakistan tarafından İran sanrıları içerisinde bulunan terör hedeflerine yönelik saldırıda da kullanılan Y-III kamikaze insansız hava aracının teknik özelliklerine dair bilgi bulunmamaktadır.
Banshee Jet 80+
İngiliz QinetiQ firması tarafından üretilen Banshee hedef insansız hava aracı üzerinden dönüştürüldüğü düşünülen bir kamikaze insansız hava aracının Ukrayna tarafından Rusya’ya karşı kullanıldığı belgelenmiştir.
Aracın patlayıcı ile silahlandırılarak mı kullanıldığı yoksa Rus hava savunmasını aldatmak amacıyla sahte hedef olarak mı kullanıldığı belirsizdir.
Banshee Jet 80+ teknik özellikleri:
Uzunluk: 2,95 m
Genişlik: 2,5 m
Ağırlık: 700 kg
Azami hız: 720 km/sa
Menzil: 700 km
Faydalı yük ağırlığı: 227 kg
A-22 Foxbat Kamikaze İHA
Ukraynalı hafif ticari uçak üreticisi Aeroprakt firması tarafından üretilen 2 kişilik A-22 Foxbat uçağının insansız hale getirilerek patlayıcıyla donatılmış hali olan araç ilk kez Tataristan’ın Yelabuga kentindeki bir fabrikaya ait bir binaya saldırırken görüntülendi.
Saldırıda, Rus Geran-2 kamikaze insansız hava araçlarının üretildiği iddia edilen fabrika binasının imha olduğu ifade edildi. Saldırının gerçekleştiği fabrikanın Ukrayna sınırından yaklaşık 1.300 km uzaklıkta olduğu ve bu saldırının Ukrayna tarafından şimdiye kadar gerçekleştirilen en uzun menzilli saldırı olduğu belirtildi.
A-22 Foxbat Kamikaze İHA teknik özellikleri:
Uzunluk: 6,3 m
Genişlik: 10,1 m
Ağırlık: 450 kg
Azami hız: 170 km / sa
Menzil: 1300+ km
Harp başlığı ağırlığı: 150 kg
Kamikaze İnsansız Hava Araçlarının Ukrayna – Rusya Savaşı’na getirdikleri
İnsansız sistemlerin ilk kez bu kadar yoğun olarak kullanıldığı konvansiyonel çatışma olan Ukrayna – Rusya Savaşı ile birlikte insansız sistemlerin muharebe sahasının artık vazgeçilmez bir unsuru haline geldiği anlaşılmış oldu.
Ukrayna – Rusya Savaşı’nda olduğu gibi aralarında güç asimetrisi bulunan güçler arasında geçen çatışmalarda kamikaze İHA’lar güçsüz olan tarafa ucuzlukları, kolay üretilebilirlikleri ve zor tespit edilmeleri gibi yönleri sayesinde ciddi avantaj sağlamaktadır.
Alçaktan uçan ve küçük yapıları sebebiyle radarlar tarafından tespit edilmesi güç olan bu hava araçlarına karşı çoğu durumda hava savunma sistemleri yeterli seviyede karşılık verememektedir.
Aynı zamanda çok sayıda Kamikaze İHA’nın kullanıldığı koordineli sürü saldırılarında hava savunma sistemleri doygunluğa ulaşmakta ve etkili bir şekilde önleme gerçekleştirememektedir.
Gelişen teknoloji ile birlikte ticari rafta hazır ürünlerle bile kolayca üretilebilen bu kamikaze İHA hava araçlarının devlet dışı aktörlerin de kolayca elde edebileceği bir kabiliyet olabileceği, özellikle terör örgütleri gibi oluşumların elinde ciddi tehdit yaratan unsurlar olabileceği değerlendirilmektedir.
Ayrıca düşük maliyetli bu kamikaze İHA sistemlerin önlenmesi için pahalı hava savunma sistemlerin kullanılması sürdürülebilir bir karşı önlem olmadığı düşünülmektedir.
Kamikaze İHA tehdidin önlenmesi
Kamikaze insansız hava araçlarının yarattığı tehdidin önlenmesi için parçacıklı mühimmat atan namlulu hava savunma sistemlerin sayılarının artırılması, çok daha geniş ve alçak seviyeyi de kapsayan radarlar ile radar kapsam alanının genişletilmesi ve hava konuşlu radar, kızılötesi görüntüleme sistemleri gibi sensörlerle alçak irtifadan uçan tehditlerin daha erken tespit edilmesi öne çıkan çözümler arasında yer almaktadır.
İnsansız hava araçlarının GPS gibi küresel konumlandırma sistemleri veya yer istasyonlarıyla olan bağlantısını kesmek için elektronik harp uygulanması da pasif bir önlem olarak uygulansa da her durumda etkili olamamaktadır.
Lazer silah sistemleri ve diğer yüksek enerjili silah sistemleri de bu gibi insansız tehditlerin önlenmesi için düşük maliyetli ve etkili bir karşı önlem olarak ortaya çıkmakla birlikte henüz geniş ölçekte kullanıma alınabilmiş bir sistem dünyada bulunmamaktadır.
