Gelişen teknolojinin ışığında çağımızın bilgi iletişim çağı olarak nitelenmesi oldukça mümkün. Bu doğrultuda kişi ve kişi gruplarını harekete geçirmenin, etkilemenin ve yönetmenin en etkili yolu da kitle iletişim araçlarını verimli kullanmaktan geçmektedir.
Kitle iletişim araçları; eğitim, reklam, eğlence gibi birçok işleve sahiptir. Bu geniş işlev yelpazesi de kitle iletişim araçlarının önemini göstermektedir. Örneğin siyasi partiler, spor kulüpleri, küresel ölçekli şirketler; amaçları doğrultusunda bütçelerinin büyük bir kısmını bu araçların kullanımına ayırmaktadırlar. Ancak bu kullanım her zaman gösterildiği ve anlaşıldığı kadar açık ve dürüst amaçlar doğrultusunda olmayabilir. Bu durum son zamanlarda da gündemimizde sıkça yer alan “dezenformasyon” kavramı ile açıklanmaktadır.
Dezenformasyon nedir?
Dezenformasyon, kasıtlı olarak yanlış veya yanıltıcı bilgilerin yayılmasıdır. Bu tanım doğrultusunda dezenformasyonun unsurları; yanlış bilgi, kasıt ve hedef olarak açıklanabilir.
Yanlış bilgi, dezenformasyonun temel aracıdır her şey onun etrafında şekillenir. Tamamen yanlış olabileceği gibi, eksik veya çarpıtılmış da olabilir. Sahte veriler, tek taraflı anlatımlar buna örnek olabilir. Yanlış bilgi, kaynağı ve bağlamı ile de ortaya çıkabilir. Örneğin farklı durumlara ait içeriklerin bir arada kullanılması,ispatlanmamış teorilere dayanılması yanlış bilgiyi ortaya çıkabilir.
İkinci unsur olan kast, yanlış bilgiyi yayan kişinin bunu yaparken bir hata veya yanılma sebebiyle değil doğrudan bunu amaç edinerek yapmasıdır.
Ve hedef unsuru, yanlış bilginin yayılması neticesinde toplumun herhangi bir kesimi üzerinde oluşturulması planlanan etkidir. Bu unsur da kendi içerisinde hedef kitle ve amaçlanan etkiden oluşmaktadır. Hedef kitle amaç doğrultusunda herhangi bir grup olabilir. Burada önem arz eden husus kitlenin etkileşimine uygun araçların seçilmesidir.
Amaçlanan etki; bir fikrin, görüşün veya kişi(lerin) propagandasını yapmak, toplumu bir bütün olarak manipüle ederek bir algı çevresinde güdümlemek, kargaşa ve kaos yaratmak şekillerinde gerçekleştirilebilir.
Toplumu bir algı güdümüne sokmak amacıyla yapılan dezenformasyon, amaç doğrultusunda uzun bir sürece yayılır ve doğrudan değil dolaylı yollardan insanların zihninde ilgili olgunun oluşturulması amaçlanır. Sürece yayılmış ve akış olarak seyrek şekilde ilerler.
Propaganda dezenformasyonu merkez noktadaki unsuru güzellemesini yapan veya kötüleyen yoğun bilgi akışı ile gerçekleşir. Süreç uzun olabilir ancak akış yoğundur. Doğrudan ve dolaylı anlatımlar beraber kullanılır. Kaos ve kargaşa yaratmak amacıyla yapılan dezenformasyonda her şey doğrudan ve nettir, yanlış bilgi merkezinde bir örgütlenme ile eylemler ve buluşmalar planlanır, duyurulur ve gerçekleştirilir. Dezenformasyon süreci kısa ancak saha olayları uzun solukludur.
Dezenformasyondan nasıl korunulur?
Dezenformasyona kapılmamak ve etkisini azaltmak güvenilir kişi ve kurumların takip edilmesi, dezenformasyonla mücadele amacıyla çalışan kurumların oluşturulması ve bunların yayınlarının yaygınlaştırılması ile mümkündür.
Kişiler, doğruluğundan emin olmadıkları bilgileri paylaşarak dezenformasyonun bir parçası olmamalı, teyit etmek bir alışkanlık haline gelmelidir.
