Anti Balistik füze nedir? Hangi ülkelerde bulunur?

Balistik füzeler, yüksek irtifalara ulaşarak yeryüzüne hızla geri dönen ve genellikle nükleer, kimyasal veya konvansiyonel başlıklar taşıyan silahlardır. Bu nedenle, etkili bir ABM sistemi, bir ülkenin özellikle balistik füzelere karşı savunma kapasitesini artıran kritik bir unsurdur.

ABM sistemleri, füzeleri imha etmek için genellikle kinetik çarpma (füzeyi çarpışma yoluyla yok etme) veya parçalama yöntemlerini kullanır. Bu savunma mekanizmaları, düşman tehditlerini atmosfer içinde veya dışında durdurmayı amaçlar.

Anti-Balistik Füze Sistemlerinin Tarihi

1. Soğuk Savaş ve İlk Gelişmeler

ABM teknolojisi, Soğuk Savaş döneminde ABD ve Sovyetler Birliği arasındaki nükleer silahlanma yarışıyla başlamıştır. 1950’li yıllarda her iki taraf da, kıtalararası balistik füze (ICBM) tehditlerini önlemek için ilk savunma sistemlerini geliştirmeye başladı.

REKLAM

• ABD’nin Nike Zeus Sistemi: ABD’nin ilk ABM denemesi olan Nike Zeus sistemi, 1950’lerin sonlarında geliştirildi. Bu sistem, düşman ICBM’lerini atmosfer dışında yok etmeyi hedefliyordu. Ancak sistemin sınırlamaları, etkin bir çözüm sunmasını engelledi.
• Sovyetlerin Galosh Sistemi: Sovyetler Birliği, 1960’larda Galosh adı verilen bir ABM sistemi geliştirdi. Bu sistem, Moskova’yı korumak için tasarlanmış ve termonükleer savaş başlığı taşıyan interceptor füzeleri kullanmıştır.

2. 1972 ABM Antlaşması

1972’de ABD ve Sovyetler Birliği, Anti-Balistik Füze Antlaşması’nı imzaladı. Bu anlaşma, her iki tarafın sadece bir ABM sistemi konuşlandırmasına izin vererek silahlanma yarışını kontrol altına almayı hedefledi. ABD, Grand Forks, Kuzey Dakota’daki Minuteman füze silolarını koruyan bir sistem kurarken, Sovyetler Moskova çevresindeki savunma sistemlerini geliştirdi.

3. Reagan Dönemi ve SDI (Yıldız Savaşları)

1980’lerde ABD Başkanı Ronald Reagan, Stratejik Savunma Girişimi (SDI) adı verilen bir program başlattı. “Yıldız Savaşları” olarak bilinen bu girişim, uydu tabanlı lazerler ve ileri teknoloji savunma sistemleri ile ABD’yi nükleer saldırılardan korumayı hedefliyordu. Ancak SDI, teknik ve mali zorluklar nedeniyle tam anlamıyla uygulanamadı.

4. 1990’lar ve Modernizasyon Çalışmaları

Soğuk Savaş’ın sona ermesiyle birlikte, ABM sistemleri modern tehditlere uygun şekilde yeniden yapılandırıldı. ABD, Patriot sistemlerini Körfez Savaşı sırasında kısa menzilli füzeleri önlemek için başarıyla kullandı. Aynı dönemde Rusya, Moskova’yı korumak için A-135 sistemini devreye aldı.

5. 21. Yüzyılda ABM Sistemleri

Günümüzde ABM teknolojileri, hipersonik silahlar ve daha karmaşık tehditlere karşı gelişmeye devam etmektedir. ABD, Rusya, Çin, İsrail ve Hindistan gibi ülkeler, modern ABM sistemlerini geliştirmeye odaklanmıştır.

Anti-Balistik Füze Sistemlerinin Türleri

Anti-balistik füze (ABM) sistemleri, savunma stratejilerine göre farklı özelliklere sahip çeşitli türlere ayrılır. Bu türler, tehditlerin menziline, müdahale irtifasına ve savunma aşamasına bağlı olarak kategorize edilir.

1. Menzile Göre ABM Sistemleri

   1. a) Kısa Menzilli ABM Sistemleri
      Kısa menzilli sistemler, genellikle 5-70 km mesafedeki tehditlere karşı savunma sağlar. Bu sistemler, taktik füzeler veya roketlere karşı kullanılmak üzere tasarlanmıştır.

• • Örnek: Iron Dome (İsrail), kısa menzilli roket saldırılarına karşı yüksek başarı oranıyla çalışır.
  • Özellikleri: Yüksek mobilite, hızlı tepki süresi ve yerleşim bölgelerini koruma odaklıdır.

1. 1. b) Orta Menzilli ABM Sistemleri
      Orta menzilli sistemler, 70-1000 km arasındaki tehditlere karşı etkili bir savunma sağlar. Bunlar, balistik füze saldırılarının atmosfer içinde engellenmesi için tasarlanmıştır.

• • Örnek: THAAD (ABD), orta irtifada ve atmosferin üst sınırında müdahale yeteneğine sahiptir.
  • Özellikleri: Daha geniş bir savunma alanı ve uzun mesafeli radar desteği.

1. 1. c) Uzun Menzilli ABM Sistemleri
      Uzun menzilli sistemler, 1000 km ve üzerindeki balistik füze tehditlerine karşı savunma sağlar. Bu tür sistemler, genellikle stratejik savunma için kullanılır ve kıtalararası balistik füzelere (ICBM) karşı geliştirilmiştir.

• • Örnek: A-235 Nudol (Rusya) ve Ground-based Midcourse Defense (GMD, ABD).
  • Özellikleri: Kapsamlı radar ağı, uzay tabanlı erken uyarı sistemleri ve yüksek irtifa angajmanı

2. Müdahale İrtifasına Göre ABM Sistemleri

   • a) Endo-Atmosferik ABM Sistemleri
     Bu sistemler, balistik füzeleri atmosfer içinde imha etmek için kullanılır. Özellikle terminal aşamada müdahale sağlar.

• • Örnek: Patriot PAC-3 (ABD) ve S-300 (Rusya).
  • Avantajları: Daha düşük maliyet, yakın tehditlere karşı hızlı yanıt.
  • Dezavantajları: Füze atmosfere girdiğinde zarar verme potansiyeli daha yüksektir.

1. • b) Ekzo-Atmosferik ABM Sistemleri
     Bu sistemler, hedefi atmosfer dışında, genellikle balistik füzenin orta aşamasında etkisiz hale getirir. Daha uzun menzilli ve stratejik tehditlere karşı etkilidir.

• • Örnek: THAAD (ABD) ve S-500 Prometey (Rusya).
  • Avantajları: Füzenin yok edilmesiyle savaş başlıklarının atmosfere ulaşmadan etkisiz hale gelmesi.
  • Dezavantajları: Teknolojik karmaşıklık ve yüksek maliyet

3. Savunma Aşamasına Göre ABM Sistemleri

   • a) Boost Phase (Fırlatma Aşaması)
     Bu sistemler, düşman füzesini henüz fırlatıldığı sırada hedef alır. Füze, hızlanma aşamasında olduğundan savunma daha kolaydır.

• • Avantajları: Füzenin yok edilmesiyle savaş başlıkları ayrılmadan tehdit ortadan kaldırılır.
  • Dezavantajları: Saldırının başladığı bölgeye yakın olmayı gerektirir.

• • b) Midcourse Phase (Orta Aşama)
    Bu sistemler, füzenin atmosfer dışında hareket ettiği orta aşamada müdahale eder. Uzay tabanlı veya uzun menzilli radarlarla desteklenir.

• • Örnek: GMD (ABD) ve A-235 Nudol (Rusya).
  • Avantajları: Füzenin en uzun süreyle izlenebildiği aşama olması.
  • Dezavantajları: Yanlış hedefleme veya savaş başlıklarının yanıltıcı unsurlar kullanması risk oluşturur.

• • c) Terminal Phase (Son Aşama)
    Bu sistemler, füzenin atmosfer içine yeniden girdiği son aşamada devreye girer. Hedef genellikle kısa sürede imha edilmelidir.

• • Örnek: Patriot PAC-3 (ABD) ve Iron Dome (İsrail).
  • Avantajları: Daha düşük irtifa ve daha yakın tehditlere karşı etkili.
  • Dezavantajları: Kısa tepki süresi, sivillere zarar verme riski.

4. Platforma Göre ABM Sistemleri

   • a) Kara Tabanlı Sistemler
     Kara tabanlı ABM sistemleri, sabit veya mobil fırlatma araçlarına sahiptir. Ülke savunmasının en yaygın kullanılan bileşenleridir.

• • Örnek: THAAD (ABD), S-400 (Rusya).

• • b) Deniz Tabanlı Sistemler
    Bu sistemler, destroyer veya kruvazör gibi savaş gemilerine konuşlandırılır ve denizden gelebilecek tehditlere karşı esneklik sağlar.

• • Örnek: Aegis BMD (ABD), Barak-8 (İsrail-Hindistan işbirliği).

• • c) Hava Tabanlı Sistemler
    Hava platformlarına yerleştirilen sistemler, düşman füzelerini daha yüksek irtifalarda önleyebilir.

• • Örnek: Boeing’in geliştirilen lazer tabanlı hava savunma sistemi.

• • d) Uzay Tabanlı Sistemler
    Uydu tabanlı radarlar ve interceptor sistemleri, düşman füzelerini tespit ve imha etmek için uzaydan faydalanır.

• • Avantajları: Küresel kapsama alanı ve erken uyarı sistemi.
  • Dezavantajları: Geliştirme ve konuşlandırma maliyetleri son derece yüksektir.

Bu türler, savunma ihtiyaçlarına göre farklı şekilde özelleştirilmiş ve modern tehditlere karşı etkin bir koruma sağlamak amacıyla tasarlanmıştır.

Anti-Balistik Füze Sistemlerine Sahip Ülkeler

Anti-balistik füze (ABM) sistemlerine sahip olan ülkeler, genellikle askeri ve stratejik caydırıcılık politikalarının bir parçası olarak bu teknolojilere yatırım yapar. Bu ülkeler, balistik füze tehditlerini tespit etme, izleme ve engelleme yeteneğine sahip sistemler geliştirmiştir. Aşağıda bu sistemlere sahip ülkeler ve kullandıkları ana ABM sistemleri detaylı şekilde sıralanmıştır:

1. ABD (Amerika Birleşik Devletleri)

• Başlıca Sistemler:
  • GMD (Ground-based Midcourse Defense): Kıtalararası balistik füzelere (ICBM) karşı kullanılan kara konuşlu bir sistem.
  • THAAD (Terminal High Altitude Area Defense): Yüksek irtifa son safha savunma sistemi.
  • Aegis BMD: Gemilere konuşlu füze savunma sistemi. SM-3 füzelerini kullanır.
  • Patriot PAC-3: Daha kısa menzilli balistik füzelere karşı etkili.
• Öne Çıkan Özellikler: ABD, füze savunma sistemlerini hem kara hem deniz platformlarında kullanarak geniş bir kapsama alanı sağlıyor.

2. Rusya

• Başlıca Sistemler:
  • A-135 ve A-235: Moskova’yı korumak için geliştirilen stratejik ABM sistemleri.
  • S-400 ve S-500: Taktik ve stratejik balistik füzelere karşı etkin sistemler.
• Öne Çıkan Özellikler: Rusya’nın S-500 sistemi, hem hipersonik hedefleri hem de ICBM’leri vurma kapasitesine sahip.

3. Çin

• Başlıca Sistemler:
  • HQ-19: Çin’in orta menzilli balistik füzelere karşı geliştirdiği bir sistem.
  • SC-19: Kinetik enerji ile vurma prensibiyle çalışan bir füze.
• Öne Çıkan Özellikler: Çin, hem kara konuşlu sistemler hem de uzay bazlı savunma teknolojileri üzerine çalışıyor.

4. İsrail

• Başlıca Sistemler:
  • Arrow 2 ve Arrow 3: Kısa ve orta menzilli balistik füzelere karşı etkili.
  • David’s Sling: Daha kısa menzilli tehditlere karşı bir savunma sistemi.
  • Iron Dome: Kısa menzilli balistik tehditler ve roket saldırılarına karşı etkili.
• Öne Çıkan Özellikler: İsrail, çok katmanlı füze savunma sistemi ile küçük ölçekli tehditlerden stratejik tehditlere kadar geniş bir yelpazeyi kapsar.

5. Hindistan

• Başlıca Sistemler:
  • AAD (Advanced Air Defence): Atmosfer içindeki hedeflere yönelik.
  • PDV (Prithvi Defence Vehicle): Atmosfer dışındaki hedeflere yönelik.
• Öne Çıkan Özellikler: Hindistan, yerel olarak geliştirdiği iki katmanlı füze savunma sistemini kullanıyor.

6. Japonya

• Başlıca Sistemler:
  • Aegis BMD: ABD ile ortak geliştirilmiştir ve gemilere konuşludur.
  • PAC-3: Kara konuşlu kısa menzilli savunma sistemi.
• Öne Çıkan Özellikler: Japonya, özellikle Kuzey Kore’den gelen balistik füze tehditlerine karşı savunma sistemlerini güçlendirmiştir.

7. Kuzey Kore

• Başlıca Sistemler:
  • KN-06 (Pongae-5): Yerel olarak geliştirilmiş çok amaçlı füze savunma sistemi.
• Öne Çıkan Özellikler: Kuzey Kore, kısıtlı kaynaklarına rağmen kendi teknolojilerini geliştiriyor.

    8. Güney Kore

• Başlıca Sistemler:
  • THAAD: ABD tarafından Güney Kore’de konuşlandırılmıştır.
  • KAMD (Korean Air and Missile Defense): Yerel olarak geliştirilen bir sistem.
• Öne Çıkan Özellikler: Güney Kore, Kuzey Kore’nin tehditlerine karşı kapsamlı bir füze savunma ağına sahiptir.

    9. Türkiye

• Başlıca Sistemler:
  • S-400: Rusya’dan tedarik edilen sistem.
  • Hisar-O ve Hisar-A: Türkiye’nin yerli kısa ve orta menzilli hava savunma sistemleri.
  • EIRS (Erken İhbar Radarı Sistemi): Balistik füze tespiti için radar altyapısı.
• Öne Çıkan Özellikler: Türkiye, uzun menzilli füze savunma kapasitesini artırmak için yerli sistemler geliştiriyor.

    10. İran

• Başlıca Sistemler:
  • Bavar-373: İran’ın yerli geliştirdiği bir sistem.
• Öne Çıkan Özellikler: İran, balistik füze savunma kapasitesini artırmak için yerli teknolojiye odaklanıyor.

11. Suudi Arabistan

• Başlıca Sistemler:
  • Patriot PAC-3: ABD tarafından sağlananmıştır.
  • THAAD: ABD’den sipariş edilmiştir.
• Öne Çıkan Özellikler: Suudi Arabistan, özellikle Yemen’den gelen balistik füze tehditlerine karşı savunmasını güçlendirmiştir.

Evet, Avrupa ülkelerinde balistik füze savunma sistemleri bulunmaktadır. Bu sistemler genellikle NATO çerçevesinde organize edilir ve ABD ile ortak çalışmalara dayanır. Avrupa’nın füze savunma altyapısı şu şekilde özetlenebilir:

NATO Füze Savunma Sistemi

NATO, üye ülkelerin balistik füze tehditlerine karşı kolektif bir savunma ağı oluşturmuştur. Bu ağın temel bileşenleri şunlardır:

• Aegis Ashore Sistemleri:
  • Polonya ve Romanya‘da konuşlandırılmıştır. Bu sistem, ABD tarafından sağlanan ve kara konuşlu SM-3 füzeleriyle çalışan bir savunma sistemidir. Orta menzilli balistik füzelere karşı etkilidir.
  • Aegis Ashore, özellikle Avrupa’nın doğu kanadını korumayı hedefler.
• Radar ve Sensör Ağı: Türkiye’deki Kürecik Radar Üssü, Avrupa füze savunma sistemine veri sağlar. Bu radar, İran gibi bölgelerden gelebilecek balistik füze tehditlerini tespit etmekte kullanılır.

2. Almanya

• Almanya, MEADS (Medium Extended Air Defense System) adlı çok uluslu bir projeye katılmıştır. Bu sistem, kısa ve orta menzilli balistik füzelere karşı savunma sağlar.
• Almanya ayrıca Patriot PAC-3 sistemlerini de kullanmaktadır.

3. Fransa

• Fransa, daha bağımsız bir savunma politikası izlemekte ve Aster-30 füzesine dayanan bir hava savunma sistemi geliştirmiştir.
  • SAMP/T (Surface-to-Air Missile Platform/Terrain): Bu sistem, taktik balistik füzelere karşı etkilidir ve İtalya ile ortak geliştirilmiştir.

4. İtalya

• İtalya da SAMP/T sistemini kullanmaktadır. Ayrıca NATO’nun füze savunma projelerine katkıda bulunur.
• Aegis BMD yetenekli destroyerleri, denizden füze savunması sağlamaktadır.

5. İngiltere

• İngiltere, füze savunma kabiliyetini geliştirmeye devam etmektedir. NATO’nun füze savunma projelerinde önemli bir oyuncudur ve füze erken uyarı sistemlerine sahiptir.
• Ayrıca, deniz kuvvetleri için Aster-30 gibi hava savunma füzelerini kullanır.

6. Diğer Avrupa Ülkeleri

• Hollanda, Danimarka ve İspanya, NATO’nun deniz konuşlu füze savunma sistemleri (Aegis) projelerinde yer alır. Özellikle Hollanda, gelişmiş radar teknolojileri sunar.
• Polonya ve Romanya, Patriot PAC-3 ve Aegis Ashore sistemlerine ev sahipliği yaparak NATO’nun savunma çabalarına katkıda bulunur.