Güdümlü füzeler, sahip oldukları hassas güdüm sistemleri ve arayıcı başlıkları sayesinde hedeflerin yüksek hassasiyetle imha edilmesini sağlayan füze sistemleridir. Füze sistemleri, hedeflere yüksek hızla ulaşabilmek için bir motordan güç alır ve bu motorlar genellikle roket veya jet motorudur
Güdümlü füzeler, genellikle bir veya birden fazla hedefe kilitlenebilecek şekilde tasarlanır ve bu sayede insan müdahalesi olmadan, otomatik olarak hedefe yönlendirilir.
Füze sistemleri genellikle beş ana sistem bileşenine sahiptir. Bunlar hedefleme sistemi, güdüm sistemi, uçuş sistemi, motor ve harp başlığıdır.
Bir füze çoğu zaman bir güdüm sistemi tarafından yönlendirilir, ancak uçuşun bazı aşamalarında güdümsüz olan füzeler de vardır. Füze güdümü, bir füzeyi amaçlanan hedefine yönlendirme yöntemlerini ifade eder. Etkili güdüm önemlidir çünkü hedef pozisyonuna doğru ve kesin bir şekilde ulaşmak silah sisteminin etkinliği için kritik bir faktördür.
Füze güdüm sistemi bunu dört adımda gerçekleştirir. Hedefi izleme, izleme verilerini kullanarak güdüm bilgilerini hesaplama, hesaplanan girdileri uçuş sistemine iletme ve girdileri motorlara veya uçuş kontrol yüzeylerine yönlendirerek füzeyi yönlendirme.
Güdümlü füzeler radar, lazer, kızılötesi, INS ve GPS gibi güdüm sistemleri kullanılarak hedeflerine çok yüksek hassasiyetle yönlendirilirler.
Yönlendirme ve güdüm sistemleri genel olarak aktif, yarı aktif ve pasif olarak sınıflandırılır. Aktif güdüm sistemlerinde, füze hedefi aydınlatmak için gereken radyasyonu iletmek ve yansıyan enerjiyi almak için gereken ekipmanı taşır. Güdüm başlatıldığında, füze hedefe doğru bağımsız olarak yönlenir.
Yarı aktif sistemlerde, radyasyon kaynağı füzenin dışında, genellikle bir uçak veya gemi olabilen fırlatma aracında bulunur ve füze hedefe doğru yönelmek için radyasyonu alacaktır. Kaynak dışarıda bulunduğundan, fırlatma aracının füze amaçlanan hedefe yönlendirilene kadar füzeyi desteklemeye devam etmesi gerekir.
Pasif bir sistemde ise, füze üzerindeki arayıcı başlık yalnızca hedeften yayılan radyasyon kaynağını kullanarak güdümlenir. Füze veya harici bir platformdan aktif olarak emisyon yapılmaz.
Güdümlü Füzelerin Menzili
Güdümlü füze sistemlerinin menzili kullanım alanları ve türüne göre farklılık göstermektedir. Tanksavar füze sistemleri gibi yakın mesafe çatışmaları için geliştirilen sistemlerin menzili birkaç yüz metre ila birkaç kilometre olabilirken, kıtalararası balistik füze sistemleri gibi uzun menzilli stretejik saldırı sistemlerinin menzili birkaç bin kilometreye ulaşabilir.
Türlerine göre güdümlü füze sistemlerinin menzilleri:
Havadan Havaya Füze Sistemleri: Havadan havaya füze sistemleri genellikle bir uçak tarafından ateşlenen ve bir başka hava aracını vurarak yok etmek için geliştirilmiş füze sistemleridir. Genellikle katı yakıtlı ancak bazen sıvı yakıtlı bir veya daha fazla roket motoruyla çalıştırılır. Havadan havaya füze sistemleri bir radar veya kızılötesi arayıcıya dayalı bir hedef bulma sistemi kullanılır, bazı füzelerde ise her iki arayıcı başlığın yer aldığı hibrit arayıcı başlık sistemleri kullanılabilir. Genellikle 15 km ile 200 km arasında menzile sahip olabilir.
Karadan Karaya Füze Sistemleri: Karadan karaya füze sistemleri, karadan veya denizdeki bir platformdan fırlatılarak karadaki hedefleri vurmak için tasarlanmış güdümlü füze sistemleridir. Elde taşınan veya araç üstü cihazlardan, sabit tesislerden veya bir gemiden ateşlenebilirler. Genellikle bir roket motoru veya jet motorundan güç alırlar. Menzil 200 km’den 1000 km’ye kadar değişebilir.
Havadan Karaya Füze Sistemleri: Havadan Karaya füze sistemleri, kara tabanlı hedefleri yok etmek amacıyla hava araçlarından ateşlenen füze sistemleridir. Havadan karaya füze sistemlerinin güdümü genellikle lazer, kızılötesi güdüm, optik veya uydu aracılığıyla yapılır. Uçaklar tarafından kara saldırısı için kullanılan havadan karaya füzeleri, kısa ve orta menzilli hava savunma sistemlerinin menzili dışından hassas saldırı imkânı sağlar. Bu füzeler 100 km ile 1000 km arasında menzile sahip olabilir.
Karadan Havaya Füze Sistemleri: Karadan havaya füzeler, hava savunma sistemleri tarafından hava araçlarını ve diğer hava hedeflerini düşürmek üzere kullanılan füzelerdir. Bu füzeler kısa menzilli omuzdan atılabilen füzelerden uzun menzilli hava ve füze savunma sistemlerine kadar geniş bir ölçüde yer alabilmektedir. Menzilleri türlerine göre 5 kilometre ile 400 kilometre aralığında farklılık gösterebilmektedir.
Gemisavar Füze Sistemleri: Gemisavar füzeler, gemilere ve büyük botlara karşı kullanılmak üzere tasarlanmış bir güdümlü füzelerdir. Deniz yüzeyinde çok alçak irtifada uçarn bu füzeler sahip oldukları, radar, IIR, Lazer ve benzeri güdüm sistemleri ile hedeflerini tespit ederek onları imha eder. 100 kilometre ile 400 kilometre arasında değişen menzil aralıklarına sahip olabilir.
Tanksavar Füze Sistemleri: Tanksavar füzeleri, esas olarak ağır zırhlı askeri araçları vurmak ve yok etmek için tasarlanmış güdümlü füzelerdir. Menzilleri genellikle 500 metre ila 10 kilometre arasında değişiklik göstermektedir.
Balistik Füze Sistemleri: Balistik füze, başlangıçta bir roket motoru ile hız kazanan ve daha sonra yerçekiminin etkisiyle hedefe yönelen bir füze türüdür. İlk aşamada dik bir açıyla fırlatılır ve atmosferin dışına çıkar. Atmosferin dışında belirli bir yörünge izledikten sonra yerçekimi etkisiyle tekrar atmosfere girer ve hedefe ulaşır. Balistik füzeler menzillerine göre alt sınıflara ayrılmaktadır.
- Kısa Menzilli Balistik Füze (SRBM): 100 ile 1.000 km arasında menzile sahip füzeler.
- Orta Menzilli Balistik Füze (MRBM): 1.000 ile 3.500 km arasında menzile sahip füzeler.
- Kıta Ötesi Balistik Füze (ICBM): 5.500 km’nin üzerinde menzile sahip, kıtalararası hedeflere yönlendirilen füzeler.
