Avrupa Birliği, Polonya’nın fon engelini kaldırdı!
Polonya hükümeti ve Avrupa Birliği (AB) yetkilileri tarafından yapılan açıklamada, Polonya’nın bloke edilen 6,3 milyar avroluk ödemeyi pazartesi günü aldığı bildirildi.
Ayrıca açıklamada söz konusu bu ödemenin, Polonya’nın bugüne dek AB’den tek seferde aldığı en büyük meblağ olduğu da belirtildi.
AB daha önce, Polonya’da bir önceki hükümetin yargıda yaptığı değişikliklerin demokratik denge ve denetleme mekanizmalarını ihlal ettiğini söylemiş ve ödemeyi bloke etmişti.
Ekim ayında görevi bırakan Polonya’nın ulusal muhafazakar hükümeti, Avrupa Birliği’nin demokratik güçler ve denge sistemini ihlal ettiğini belirttiği yargı reformları gerçekleştirmiş ve bu durum, AB’nin fonları bloke etme kararı almasına neden olmuştu.
Avrupa Komisyonu da, ilgili dönemde Polonya’nın fonlara erişim sağlayabilmesi için yargı bağımsızlığını garanti altına alacak belirli “kilometre taşları”nı yerine getirmesi gerektiğini ifade etmişti.
Polonya’da Avrupa yanlısı bir koalisyon tarafından oluşturulan yeni hükümeti ise, Brüksel ile hukukun üstünlüğü meselesinde yaşanan ve milyarlarca dolarlık fonların kullanımını kısıtlayan anlaşmazlığı gidermek amacıyla adımlar atmaya başladı.
Polonya Kalkınma Fonları ve Bölgesel Politika Bakanı Katarzyna Pelczynska-Nalecz, sosyal medya platformu X’te (eski adıyla Twitter) yaptığı açıklamada, “Polonya, üyeliğimiz tarihinde Avrupa Birliği’nden aldığı en büyük mali desteği elde etti.” ifadelerini kullandı.
Bakan, Avrupa Birliği’nde bulunmanın finansal kazanımların ötesinde bir değere sahip olduğunu vurgulayarak “X” hesabından yaptığı açıklamada, “AB’de olmanın faydaları var, fakat AB sadece paradan ibaret değil; seleflerimiz bu gerçeği göz ardı etmişti. Bizi bir arada tutan değerler var: demokrasi, fırsat eşitliği, hukukun üstünlüğü ve sivil özgürlükler!” şeklinde bildirerek bu gelişmeyi memnuniyetle karşıladığını belirtti.
Avrupa Komisyonu, Varşova’nın yargı reformları ile ilgili olarak iki kapsamlı koşulu veya “süper kilometre taşlarını” yerine getirdiğini değerlendirerek, Polonya’nın Avrupa Birliği’nin 750 milyar avroluk kurtarma fonundan ödemeleri kademeli olarak almaya başlamasına yeşil ışık yaktı. Bu adım, enerji kaynaklarının çeşitlendirilmesi, hava kirliliğiyle mücadele ve tarımın modernizasyonu gibi alanlarda kullanılmak üzere ayrılan toplamda 6,3 milyar avro değerindeki kredi ve hibe paketinin Polonya’ya ödenmesini mümkün kıldı.
Polonya, bu süreç öncesinde AB’den herhangi bir şarta bağlı olmaksızın yapılan ve tüm üye ülkeler için eşit şekilde uygulanan 5,1 milyar avroluk ön finansmanı almıştı.
Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, bu gelişmeyi değerlendirirken, “Polonya için önemli bir gün. Bu sadece bir başlangıç.” dedi. Polonya Başbakanı Donald Tusk ise, “İyi iş birliği sonuç getirir.” ifadeleriyle iş birliğinin önemine dikkat çekti.
Avrupa Birliği fonu
İyileşme ve Dayanıklılık Tesisi olarak bilinen fon, 2020 yılında kuruldu ve üye ülkelerin COVID-19 salgınından daha hızlı toparlanmasına yardımcı olmak için bir yıl sonra 672,5 milyar avroluk bir kurtarma paketini onayladı.
Fonlar, Avrupa Birliği ülkelerinin COVID-19 salgınından ve enerji geçişinden toparlanmalarına yardımcı olmak amacıyla tasarlanmış yaklaşık 60 milyar avro büyüklüğünde bir paketi kapsıyor. Bu paket, 25,3 milyar avro hibe ve 34,5 milyar avro tutarında ucuz kredilerden oluşmaktadır. Bu kaynaklar, üye ülkelerin salgın sonrası ekonomik ve enerji alanındaki dönüşümlerini desteklemek için kullanılacak.
Varşova yönetiminin bu yıl, toplamda 23 milyar avro tutarında iki ek talepte daha bulunması bekleniyor. Bu ödemeler, yatırım ve projelerin tamamlanmasına bağlı olacak ve Başbakan Tusk’ın yargı reformları konusunda herhangi bir aksaklık yaşanması durumunda askıya alınabilecek.
Öte yandan, “eylem planı” kapsamında yer alan dokuz yasa tasarısının onayı için siyasi olarak Hukuk ve Adalet Partisi (PiS) ile aynı çizgide olan Cumhurbaşkanı Andrzej Duda’nın imzası gerekiyor. Duda, geçmişte veto yetkisini kullanarak başkanlık imtiyazını ihlal ettiği düşünülen yasaları engellemişti.
PiS yetkilileri, partinin görevden ayrılmasından bu yana, Avrupa Komisyonu’nu siyasi davranmakla ve hükümet değişikliğini zorlamak amacıyla fonları alıkoymakla suçluyor.
Süreç nasıl işlemişti?
Avrupa Birliği, 2019 yılında o dönemde iktidarda olan Morawiecki hükümetinin yargı reformu çerçevesinde özellikle yargıçlara yönelik disiplin mekanizması kurmak, bu yolla yargıçları etki altında bırakmak ve yargının bağımsızlığına zarar vermekle suçlamıştı.
AB Komisyonu, Polonya’ya karşı AB Adalet Divanı nezdinde dava açmış, mahkeme 5 Haziran 2023’te Komisyonu haklı bularak bu ülkenin AB hukukunu çiğnediğine karar vermişti.
Bunun üzerine Komisyon, 8 Haziran 2023’te Polonya’nın AB Konseyinde oy hakkının elinden alınmasıyla sonuçlanabilecek “ihlal prosedürü”nü başlatmış, AB bütçesinden alacağı fonları dondurmuştu.
Eski AB Konseyi Başkanı Donald Tusk’ın Aralık 2023’te göreve gelmesinden kısa süre sonra, Polonya, AB ile ilişkileri düzeltme konusunda karalılık ortaya koymuş ve Varşova-Brüksel hattındaki gerginlik yumuşamıştı.
Tusk’ın AB yanlısı kabinesinin Aralık ayında göreve gelmesinden kısa bir süre sonra ise Brüksel, temiz enerji projeleri için Polonya’ya yaklaşık 5 milyar avroluk bir yardım sağlamıştır.
Son olarak Polonya, 20 Şubat’ta hukukun üstünlüğünü yeniden sağlamayı taahhüt ettiği adımları içeren eylem planını sunmuştu. Daha sonra gerçekleşen gelişmelerle birlikte AB, Polonya’ya yönelik var olan “fonlarını dondurma politikasını” sona erdirmek için toplanacaklarını duyurmuştu.
