Polonya, AB fonlarına kavuşuyor!
Avrupa Komisyonu (AK) Başkanı Ursula von der Leyen 23 Şubat Cuma günü Varşova’da yaptığı açıklamada, önceki Polonya hükümetinin Avrupa Birliği (AB) karşıtı politikaları nedeniyle, AB tarafından dondurulan milyarlarca avronun Polonya’ya serbest bırakılmasına yönelik kararın yakında alınacağını duyurdu.
Ursula von der Leyen, Polonya Başbakanı Donald Tusk ile yaptığı görüşmenin ardından “iyi haberleri” olduğunu ve 137 milyar avroyu serbest bırakma kararının önümüzdeki hafta Brüksel’de verileceğini belirtti.
Duyuruyu memnuniyetle karşılayan ve bu “yığınla paranın iyi harcanacağını” ifade eden Polonya Başbakanı Donald Tusk, “Bir Polonyalı olarak, son yıllarda hukukun üstünlüğü ve demokrasi için dünyadaki herkesten daha fazlasını yapan bir ülkeye, bir ulusa karşı tarihi adaleti yeniden tesis ettiğimize dair derin bir inancım var” açıklamalarında bulundu.
Donald Tusk aslında bu açıklamalarında geçen yıl gerçekleşen parlamento seçimlerine atıfta bulunuyordu. 2023 Ekim ayında gerçekleşen Polonya genel seçimleri sonucunda Donald Tusk, lideri olduğu Sivil Platform partisi diğer muhalif partilerle birlikte kurduğu “Sivil Koalisyon” seçimi ikinci sırada tamamlasa da birinci parti Hukuk ve Adalet Partisi’nin mecliste çoğunluğu sağlayamaması ve hükümet kuramaması sonrasında, Tusk ve beraberindeki muhalif partilerin koalisyonu, AB karşıtı politikalar yürüten Mateusz Morawiecki hükümeti yerine göreve gelmişti.
AB, Polonya’nın fonlarını dondurma sebebi olarak, Morawiecki hükümetinin politikalarına karşılık “Polonya’da hukukun üstünlüğünün kaybedildiği kaygılarını” öne sürmüştü.
Yapılan duyuru, Avrupa yanlısı Başbakan Donald Tusk başkanlığında Brüksel ile ilişkilerini onarmaya çalışan Polonya’nın yeni seçilen hükümetinin, ülkede “hukukun üstünlüğünü yeniden tesis etme çabaları” adı altında dokuz yasa tasarısından oluşan bir eylem planının duyurulmasının ardından geldi.
Von der Leyen yaptığı açıklamada, AB liderlerinin Polonya yönetimi ve Polonya halkının, toplumun omurgası olarak hukukun üstünlüğünü yeniden tesis etme çabalarından etkilendiğini belirtirken, “Bunlar Polonya’da demokratik değerlerin desteklenmesi açısından çok önemli zamanlar” ifadelerini kullandı.
Von der Leyen’e Polonya ziyaretinde, ülkesi AB başkanlığını yürüten Belçika Başbakanı Alexander De Croo da eşlik etti. Tusk ve von der Leyen’in yanında yer alan De Croo, Polonyalıları AB değerlerine ve politikalarına dönüş yolunda kararlılıkla yola çıktıkları için överken iki AB yetkilisi ve Donald Tusk’ın ayrıca Avrupa’nın güvenlik sorunları ve Rusya-Ukrayna çatışmaları dahilinde Ukrayna’ya verilen desteği de tartıştığı öğrenildi.
Polonya’ya hibe edilecek söz konusu paranın, AB’nin Yeni Nesil fonundan, blok üyelerinin COVID-19 salgını krizinden kurtulmalarına yardımcı olmak amacıyla ve ayrıca altyapı gelişimini destekleyen uyum fonundan karşılanacağı açıklandı.
Ayrıca sağlanacak bütçenin yaklaşık 1,4 milyar avroluk kısmının, Ukrayna’nın ürünlerinin Avrupa’ya vergisiz ithal edilmesini protesto eden ve bu durum yüzünden fiyatların düşürülmesi karşısında geçim kaynaklarının baltalanmasından şikâyet eden çiftçilere gideceği açıklandı.
Süreç nasıl işlemişti?
Avrupa Birliği, 2019 yılında o dönemde iktidarda olan Morawiecki hükümetinin yargı reformu çerçevesinde özellikle yargıçlara yönelik disiplin mekanizması kurmak, bu yolla yargıçları etki altında bırakmak ve yargının bağımsızlığına zarar vermekle suçlamıştı.
AB Komisyonu, Polonya’ya karşı AB Adalet Divanı nezdinde dava açmış, mahkeme 5 Haziran 2023’te Komisyonu haklı bularak bu ülkenin AB hukukunu çiğnediğine karar vermişti.
Bunun üzerine Komisyon, 8 Haziran 2023’te Polonya’nın AB Konseyinde oy hakkının elinden alınmasıyla sonuçlanabilecek “ihlal prosedürü”nü başlatmış, AB bütçesinden alacağı fonları dondurmuştu.
Eski AB Konseyi Başkanı Donald Tusk’ın Aralık 2023’te göreve gelmesinden kısa süre sonra, Polonya, AB ile ilişkileri düzeltme konusunda karalılık ortaya koymuş ve Varşova-Brüksel hattındaki gerginlik yumuşamıştı.
Tusk’ın AB yanlısı kabinesinin Aralık ayında göreve gelmesinden kısa bir süre sonra ise Brüksel, temiz enerji projeleri için Polonya’ya yaklaşık 5 milyar avroluk bir yardım sağlamıştır.
Son olarak Polonya, 20 Şubat’ta hukukun üstünlüğünü yeniden sağlamayı taahhüt ettiği adımları içeren eylem planını sunmuştu. Gün içerisinde olan gelişmelerle birlikte AB, Polonya’ya yönelik var olan “fonlarını dondurma politikasını” sona erdirmek için toplanacaklarını duyurmuştur.
AB, üye ülkelerin iç politikasını etkiliyor mu?
2022 yılı itibariyle elde edilen bilgilere göre 40 milyona yakın nüfusu olan Polonya’nın Gayri safi yurtiçi hasılası (GSYİH) 635 milyar avrodur. Dolayısıyla AB’nin dondurduğu fonların toplam miktarının 137 milyar avroya ulaştığı düşünülünce, söz konusu miktarın Polonya’nın GSYİH’sinin yaklaşık beşte biri olduğu gözlemlenmekte ve Polonya’nın gerek iç gerekse de dış politikalarını büyütmesi adına önemli bir miktar olduğu anlaşılmaktadır.
Yukarıdaki bilgiler ışığında Polonya’nın halihazırda “AB üyeliği çerçevesinde hakkı olan” fonlamanın ödenmemesi sonucunda Morawiecki hükümeti döneminde beklenen büyümenin “kısıtlanması” sonucunda Polonya’da bir hükümet değişikliği gerçekleştiği görülmektedir. Ayrıca Polonya’da Nisan ayında yerel seçimler yapılacak ve bu gelişmeler karşısında mevcut hükümetin ülke genelindeki duruşunun daha da güçlendiği değerlendirilmektedir.
